آیا عامل بی‌ثباتی در افغانستان موقعیت ستراتیژیک آن است؟

بیشتر باور بر این است که عامل اصلی بی‌ثباتی افغانستان موقعیت ستراتیژیک آن در منطقه است؛ در دوران جنگ سرد افغانستان به عنوان کشور حایل بین شرق و غرب قرار داشت، قبل از آن برای انگلیسی‌ها به عنوان راه ورودی به روسیه محسوب می‌شد و در اواخر قرن ۲۰ برای شوروی به حیث پُل رسیدن به آب‌های گرم شناخته می‌شد، اما پس از آن به دلیل پلان‌های شوم برخی کشورها به‌شمول همسایه‌گان به میدان جنگ‌‌های نیابتی‌ مبدل شد.
پس از حملۀ ایتلاف جهانی به رهبری امریکا بر افغانستان در اوایل قرن ۲۱ تلاش‌هایی برای تبدیل شدن این کشور به یک چهارراه داد و ستد تجاری میان آسیای مرکزی و جنوبی صورت گرفت، اما با وجود تمام این تلاش‌ها افغانستان بجای استفادۀ مثبت از موقعیت جیوستراتیژیک و جیوایکانومیک خود گرفتار آتش جنگ و ناامنی شده‌است.
این‌که آیا واقعاً بی‌ثباتی چندین ساله در افغانستان به دلیل موقعیت جغرافیایی آن است؟ در این مورد با آرین شریفی استاد بخش مطالعات امنیت جهانی پوهنتون پرنستن مصاحبه‌یی را انجام داده‌ایم که توجۀ شما را به آن جلب می‌کنیم.

ایا د افغانستان د بې‌ثباتۍ لامل د هغه ستراتیژیک موقعیت دی؟
تر ډېره باور دا دی چې د افغانستان د بې‌ثباتۍ عمده لامل په سیمه کې د هغه ستراتیژیک موقعیت دی؛ افغانستان د سړې جګړې پر مهال د ختیځ او لوېدیځ ترمنځ یو حایل و، له دې مخکې د انګرېزانو لپاره د روسیې لور ته د ورتلو لار او دروازه بلل کېده او د ۲۰مې پېړۍ په وروستیو کې د شوروي لپاره ګرمو اوبو ته د رسېدو پل یادېده خو وروسته بیا د ګاونډیو په ګډون د ځینو هېوادونو د شومو پلانونو له کبله د جګړې او سیالۍ په مرکز بدله شوه.
د ۲۱مې پېړۍ په لومړیو کې پر افغانستان د امریکا په مشرۍ د نړۍوال ایتلاف له برید وروسته د منځنۍ او سوېلي اسیا ترمنځ د تجارتي راکړې ورکړې پر څلورلارې د دغه هېواد د بدلېدو هڅې وشوې، خو له دې ټولو سره سره افغانستان له خپل جیوستراتیژیک او جیوایکانومیک موقعیته د مثبتې ګټې اخیستو پر ځای اور اخیستی دی.
دا چې له کلونو راهیسې د افغانستان بې‌ثباتي په رښتیا هم د هغه د جغرافیوي موقعیت له امله ده؟ په دې اړه مو د پرنسټن پوهنتون د نړۍوال امنیت د مطالعاتو برخې له استاد ارین شریفي سره مرکه کړې چې پام مو ورته رااړوو.

Is Afghanistan’s instability rooted in its strategic location?
Afghanistan's instability is often attributed to its strategic location, a perspective that has been widely discussed throughout history. During the Cold War, the country served as a buffer zone between East and West. Before that, it was seen as a gateway for the British to access Russian territory.
In the late 20th century, Afghanistan became a critical route for the Soviet Union's access to warm waters. However, due to the competing interests of neighboring countries and external powers, it became a center of conflict and geopolitical rivalry.
In the early 21st century, following the US-led invasion, efforts were made to transform Afghanistan into a trade hub linking Central and South Asia. Despite these efforts, the country has struggled to capitalize on its strategic and economic potential, remaining embroiled in ongoing conflict.
To better understand whether Afghanistan's instability is truly a result of its geographical location, we spoke with Professor Arian Sharifi, a specialist in international security studies at Princeton University, who shared his valuable insights.
sa