ธงชัย วินิจจะกูล: คดีถุงเท้าของนายแผนกับความมั่นคงที่ลื่นไหล

ธงชัย วินิจจะกูล ปาฐกถาหัวข้อ “นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม: ประวัติศาสตร์ภูมิปัญญาของ Rule by Law แบบไทย” โดยเป็นการปาฐกถาพิเศษ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ ครั้งที่ 17 เมื่อวันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2563 ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต

การปาฐกถายาวเกือบ 2 ชั่วโมง มีตอนหนึ่งที่เรียกเสียงหัวเราะของผู้ฟังได้มากคือ เรื่องถุงเท้าของนายแผน เรืองคำ เป็นตัวอย่างที่ยกขึ้นมาอธิบายอภิสิทธิ์ของรัฐในการจำกัดหรือละเมิดสิทธิเสรีภาพของปัจเจกชน โดยใช้ข้ออ้างเรื่อง “ความมั่นคงของชาติ” เป็นสิ่งที่เราคุ้นเคย แต่ธงชัยบอกว่า เอาเข้าจริงนิยามของมันลื่นไหลตามอำเภอใจของผู้มีอำนาจ ไม่มีทางเข้าใจได้ชัด

คดีถุงเท้าของนายแผน เรืองคำ เกิดขึ้นเมื่อปี 2496

นายแผนซื้อถุงเท้ามาคู่หนึ่งแล้วเดินออกสู่ที่สาธารณะ หลังจากนั้นเขาถูกจับด้วยข้อหาดูหมิ่นธงชาติ เพราะถุงเท้าของเขามีรูปธงชาติเล็กๆ ปักอยู่ด้วย ถือเป็นความผิดตามกฎหมายลักษณะอาญา มาตรา 118

นายแผนให้การสารภาพว่าใส่ถุงเท้านั้นจริง แต่ไม่รู้เลยว่ามีรูปธงชาติปักอยู่และไม่มีเจตนาลบหลู่ดูหมิ่นธงชาติ ศาลชั้นเห็นว่า ความผิดน่าจะเป็นของผู้ผลิตถุงเท้าซึ่งควรถูกลงโทษ แต่ผู้ใส่ไม่น่าจะมีความผิด จึงตัดสินปล่อยตัวนายแผนไปและให้คืนถุงเท้าที่ยึดไว้แก่เขาด้วย ศาลอุทธรณ์เห็นต่างจากศาลชั้นต้น คือเห็นว่านายแผนมีความผิดฐานดูหมิ่นธงชาติ และสั่งให้ยึดถุงเท้าด้วย ศาลฎีกาเจาะจงลงไปที่เจตนาจึงพิพากษาว่าผู้ผลิตมีความผิด แต่ผู้ใส่ไม่มีเจตนา สั่งให้ปล่อยนายแผนและให้คืนถุงเท้าแก่เขา

“ถ้าหากเราท่านรู้สึกว่าคดีนี้เพี้ยน ท่านคิดว่าใครเพี้ยน? นายแผน หรือผู้จับกุม หรืออัยการ หรือศาล (ชั้นไหน) หรือกฎหมาย? หรือทั้งหมดทุกอย่างทุกฝ่าย? nonsense ตรงไหน?”

“ตอนผมอ่านข่าวเรื่องธงดำ ผมอยากจะบอกนิสิตจุฬาฯ ให้ไปหาถุงเท้าของนายแผนให้เจอและชักขึ้นสู่ยอดเสา”

#ธงชัยวินิจจะกูล #ถุงเท้าของนายแผน #ปาฐกถาป๋วย