Nie ma odwrotu od monogamii. O małpich sposobach życia w grupie

Rząd ssaków naczelnych to bardzo zróżnicowana grupa zwierząt. Współcześnie zaliczamy do niego przeszło 500 gatunków, przyporządkowanych do ponad 80 rodzajów – te liczby nie obejmują taksonów wymarłych. Ostatni wspólny przodek tych wszystkich gatunków występował przeszło 50 mln lat temu. Mamy wśród naczelnych takie maleństwa jak pigmejka karłowata, ważąca 100 gramów, jak i przekraczające 200 kg goryle wschodnie. Mamy też żyjące samotnie orangutany borneańskie, pasące się w stadach liczących po tysiąc osobników dżelady brunatne, a nawet budującego wielomilionowe miasta człowieka rozumnego.

Nie wiem czy istnieje jakakolwiek podobna grupa tak blisko spokrewnionych z sobą gatunków, które byłyby aż tak zróżnicowane jak naczelne, gdy idzie o rozmiary ciała, sposoby utrzymywania tego ciała przy życiu i "produkcję" potomstwa. Dlatego naczelne świetnie nadają się do tego, by na ich przykładzie opowiedzieć o tym, jak zwierzęta układają sobie życie w grupie – co będzie tematem tego odcinka.

Seria „Memy i geny” porusza zagadnienia na styku biologii ewolucyjnej, etologii poznawczej i ekologii behawioralnej. Opowiada o tym, w jaki sposób zachowania zwierząt i ich umysły kształtują się pod wpływem rozmaitych presji wywieranych przez środowisko przyrodnicze i społeczne.

Nauka na żywo II: wielkie debaty - zadanie finansowane w ramach umowy 761/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.

Scenariusz* i prezentacja: Łukasz Kwiatek
Kamera i montaż: Piotr Urbańczyk

*W przygotowaniu materiału korzystałem głównie z książki Karen Strier, Primate Behavioral Ecology, Routledge 2017

Słowniczek:

system sąsiedzki - występuje u gatunków prowadzących samotniczy tryb życia (osobniki zajmują sąsiadujące terytoria). Terytoria samców i samic nachodzą na siebie.

wspólny wychów - strategia rozrodcza, w której występuje rozmnażająca się para (breeders), której towarzyszą nieaktywni seksualnie pomocnicy (helpers)

poliandria - system rozrodczy, w którym jedna samica kojarzy się z wieloma samcami (korzystna, gdy samica i jej potomstwo wymagają takiej ilości zasobów, którą jest w stanie zapewnić tylko bardzo rozległe terytorium)

poligynia - system rozrodczy, w którym jeden samiec kojarzy się z wieloma samicami. Może występować u gatunków prowadzących samotniczy tryb życia, jak i u gatunków żyjących w grupie (tworzących haremy)

towarzystwo kawalerów (bachelor band) - grupa złożona wyłącznie z samców. występuje u gatunków, u których panuje system haremowy (ponieważ nie każdy samiec może założyć własny harem)

poligynandria - system rozrodczy, w którym zarówno samce, jak i samice, mają wielu partnerów

grupy o płynnej strukturze społecznej (fission-fusion society) - grupy, które często rozpadają się (fission) na mniejsze podgrupki, a następnie ponownie łączą (fusion) w większe stado

wielopoziomowa organizacja społeczna - składa się z podstawowej jednostki reprodukcyjnej (zwykle haremu). Haremy podróżują w sąsiedztwie grupy "kawalerów" - co łącznie określa się jako klan (clan). Sąsiadujące z sobą klany określane są jako zgraja (band). Gromada (troop albo herd) to wszystkie osobniki występujące na danym terenie - na przykład na dużym pastwisku.

Obrazek w miniaturze pochodzi z domeny pxfuel.com, free for commercial use, DMCA.