Architektura biznesu i usług | Rzeczpospolita modernistyczna. Odc. 9

Które przedwojenne miasto dzięki nowym inwestycjom zyskało nazwę „polskiego Chicago”? Jakie wydarzenia miały miejsce podczas budowy najwyższego w przedwojennej Polsce wieżowca Prudentialu? Co łączyło słynnego włamywacza Szpicbródkę z inwestycją PKO w Wilnie? Na te i inne pytania odpowiada film dokumentalny poświęcony przedwojennej, polskiej architekturze modernistycznej biznesu i usług.

Po 1918 roku trzeba było odbudować gospodarkę i finanse i nadać im nowy impuls. Biznes, wraz z rozwojem możliwości konstrukcyjnych i materiałowych w budownictwie, poszukiwał dla siebie nowych form architektonicznych, które pozwalałyby w sposób bardziej ekonomiczny wykorzystywać tereny drogich działek w centrach dużych miast.

Film pokazuje historię powstawania w latach 30. XX wieku pierwszych polskich wieżowców, przeznaczonych na funkcje biznesowe i biurowe. Biurowce stawiały firmy ubezpieczeniowe, handlowe, banki i urzędy. Do najbardziej znanych obiektów biurowo-mieszkaniowych należały: warszawski Prudential oraz śląski Drapacz Chmur. W prasie pojawiły się wówczas określenia typu „Śląsk - najbardziej amerykańska z polskich dzielnic", „Katowice - polskie Chicago”, które odnosiły się do wznoszonych modernistycznych wysokościowców, zwanych niebotykami. Budowa katowickiego „Drapacza Chmur” na bazie nowatorskiej stalowej konstrukcji szkieletowej miała promować modę na wieżowce, a przez to na śląską stal. W Katowicach tworzyli jedni z najbardziej znanych architektów i konstruktorów międzywojnia: Stefan Bryła, Karol Schayer.

W filmie architekci Grzegorz Mika i Tomasz Lachowski opowiadają o nowych możliwościach konstrukcyjnych i materiałowych, jakie pojawiły się w architekturze modernistycznej lat 30. Konstrukcja stalowa umożliwiła stawianie obiektów wielokondygnacyjnych. Stalowy szkielet konstrukcji warszawskiego biurowca Prudential umożliwił funkcjonalne zagospodarowanie wnętrz biurowca, a w czasie wojennych bombardowań okazał się niezwykle trwały.

W filmie zobaczymy też ówczesne niebotyki z innych miast: Łodzi, Chorzowa, Krakowa. Projekty wieżowców banku PKO przy pl. Wolności w Poznaniu spotkały się z krytyką konserwatywnie nastawionego, miejscowego środowiska architektów i władz lokalnych.

Ważne miejsce wśród reprezentacyjnej architektury usługowo-biurowej lat 30 zajmują inwestycje bankowe. Na najokazalsze gmachy stać było głównie państwo, stąd najbardziej reprezentacyjne gmachy central i oddziałów postawiły banki państwowe: Bank Gospodarstwa Krajowego i PKO. O architekturze budynku centrali BGK w Warszawie opowiada w dokumencie badacz historii tego banku – Mateusz Wierzbicki.

_____________________________________________________________________

reżyseria: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska

scenariusz: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska

współpraca reżyserska: Elżbieta Leszczyńska

zdjęcia: Karol Lindholm

zdjęcia lotnicze: Maciej Chłopicki/Muwi- operator Krzysztof Kalisz, Maciej Szewczyk

fotografie obiektów architektury: Guy Ferrandis

grafika i animacje: Marcin Władyka

montaż: Robert Maciejuk

montaż dźwięku: Krzysztof Chodkiewicz, Arron Amo Travers, Patryk Banach

dźwięk na planie: Jan Leszczyński

dokumentacja: Natasza Rączka, Michał Pieńkowski

producent: Joanna Fido, kierownik produkcji: Jan Piotrowski

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.

FidoFilm/NIAiU 2021, 33 min