Скачать или смотреть Episode4 ស្វែងយល់អំពីនីតិវិធីរឿងព្រហ្មទណ្ឌ

យល់ឱ្យខ្លី តែគ្រប់ចំណុចអំពី នីតិវិធីរឿងព្រហ្មទណ្ឌ (Criminal Procedure) ក្នុងបរិបទកម្ពុជា 😊
1) គោលការណ៍ស្នូល
សន្និដ្ឋានថាអ្នកសុទ្ធ (Presumption of innocence): មនុស្សគ្រប់រូបត្រូវបានចាត់ទុកថាមិនទាន់ខុស ឯងត្រូវរដ្ឋបញ្ជាក់អំពើខុសដោយភស្តុតាង។
ច្បាប់ និងនីតិវិធីមានលទ្ធភាពលើសមត្ថកិច្ច (Legality & due process): សាកសួរ ការចាប់ខ្លួន ការស៊ើបអង្កេត និងការកាត់ក្ដី ត្រូវធ្វើតាមច្បាប់ និងកំណត់រយៈពេល។
សិទ្ធិការពារខ្លួន: មានសិទ្ធិមានមេធាវី ធ្វើសំណើរឲ្យដោះលែង ឬប្តឹងឧទ្ធរណ៍ និងសិទ្ធិមិនប្តូរប្រាប់ខ្លួនឯង (right to remain silent)។
សិទ្ធិជនរងគ្រោះ/ភាគីពាក់ព័ន្ធ: អាចជាប់ជាភាគីស៊ីវិល (civil party) ដើម្បីទាមទារសំណង និងមានសិទ្ធិតាមដានរឿង។
2) ដំណាក់កាលសំខាន់ៗ
ព័ត៌មានបទល្មើស/ទូទាត់ពាក្យបណ្ដឹងអ្នកណាម្នាក់ ឬជនរងគ្រោះ អាចជូនដំណឹងនៃបទល្មើសជូនប៉ូលិស ឬព្រះរាជអាជ្ញា។សកម្មភាពប៉ូលិស (ស៊ើបអង្កេតដំបូង)
ប្រមូលភស្តុតាង សម្ភាសន៍សាកសួរ អាចមានការចាប់ខ្លួនតាមលក្ខខណ្ឌច្បាប់ (ឧ. ជាប់ដៃក្តាប់ ឬមានបញ្ជារក្រោមតុលាការ)។
ការកំណត់រយៈពេលការឃុំខ្លួនដំបូងមានដែនកំណត់ជាក់លាក់តាមច្បាប់ (ភាគច្រើនមិនអាចលើសពីពីរថ្ងៃ ប្រសិនបើគ្មានបទបញ្ជាព្រះរាជអាជ្ញា/តុលាការ)។
ព្រះរាជអាជ្ញា (Prosecutor)
ពិនិត្យសំណុំរឿង សម្រេចចិត្ត៖ បោះបង់ ឬបញ្ជូនទៅអ្នកជំនាញពិនិត្យបន្ថែម។
ចៅក្រមស៊ើបអង្កេត (Investigating Judge) (សម្រាប់ករណីដែលត្រូវការស៊ើបអង្កេតជ្រាលជ្រៅ)
ចេញបញ្ជាការស៊ើបអង្កេត បន្ទាន់សម័យសាកសួរ សាកល្បងភស្តុតាង បញ្ជាក់ស្ថានភាពការឃុំខ្លួន ឬដាក់លក្ខខណ្ឌសេរីភាពបណ្តោះអាសន្ន។
បិទស៊ើបអង្កេត & បញ្ជូនសវនាការ
បើពេញលេញគ្រប់លក្ខខណ្ឌ នឹងបញ្ជូនទៅតុលាការក្នុងសវនាការ (trial)។
សវនាការកាត់ក្ដី (Trial)
សាកល្បងភស្តុតាង ពន្យល់សំណុំរឿង ព័ត៌មានសាក្សី ពិនិត្យសុពលភាពនីតិវិធី។
តុលាការសម្រេច ៖ ដោះលែង ឬកាត់ទោស (ជាមួយទណ្ឌកម្ម)។
ប្តឹងឧទ្ធរណ៍ ភាគីអាចប្តឹងឧទ្ធរណ៍ គតិយុត្តិ និងមាននីតិវិធីពិសេសមួយចំនួនសម្រាប់ពិនិត្យឡើងវិញ (extraordinary remedies) នៅករណីកម្រ។

Flow សង្ខេប
ការជូនដំណឹង/បណ្ដឹង → ប៉ូលិសស៊ើបអង្កេត (ឃុំខ្លួនបានតាមកំណត់) → ព្រះរាជអាជ្ញា → (អាច) ចៅក្រមស៊ើបអង្កេត → សវនាការ → សាលក្រម → ឧទ្ធរណ៍

3) តួនាទីស្ថាប័ន
ប៉ូលិសយុត្តិធម៌: រក្សាទុកទីតាំងព្រឹត្តិការណ៍ ប្រមូលភស្តុតាង ចាប់ខ្លួនតាមលក្ខខណ្ឌ និងដឹកនាំជនសង្ស័យទៅស្ថាប័នត្រឹមត្រូវ។
ព្រះរាជអាជ្ញា: ជាប្រមុខស៊ើបអង្កេតជាផ្លូវការ កាន់កាប់សិទ្ធិបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅតុលាការ ឬបោះបង់។
ចៅក្រមស៊ើបអង្កេត: ជាអ្នកឯករាជ្យ បង្កើតសមតុល្យក្នុងការប្រមូលភស្តុតាងទាំងជួយបកស្រាយអត្ថប្រយោជន៍ និងប៉ះពាល់។
តុលាការកាត់ក្ដី: ពិនិត្យទាំងច្បាប់ និងភស្តុតាង មុនសម្រេច។
មេធាវី/យុទ្ធាធិការ: ការពារសិទ្ធិភាគី ទាមទារការអនុវត្តនីតិវិធីត្រឹមត្រូវ។
ជនរងគ្រោះ/ភាគីស៊ីវិល: អាចដាក់ពាក្យទាមទារសំណងនៅក្នុងដំណើរការព្រហ្មទណ្ឌផ្ទាល់។
4) ភស្តុតាង និងសិទ្ធិសាកសួរ
ភស្តុតាងអាចជា សាក្សី, ឯកសារ, វត្ថុភស្តុតាង, វីដេអូ/ទូរទស្សន៍សន្តិសុខ, ពិនិត្យវេជ្ជសាស្ត្រ។
តុលាការត្រូវវាយតម្លៃលើ សុពលភាព (ភាពស្របច្បាប់នៃការទទួលបាន) និង ទំនុកចិត្ត (credibility) មុនទុកជាមូលដ្ឋានសម្រេច។
ភាគីទាំងអស់មានសិទ្ធិ សួរសំណួរ និងប្រឆាំងសាក្សី (confrontation & cross-examination) ក្នុងសវនាការ។
5) ការឃុំខ្លួន និងសេរីភាពបណ្តោះអាសន្ន
ការឃុំខ្លួនមុនកាត់ក្ដីគឺ ករណីលើកលែង មិនមែនជាច្បាប់ទូទៅ។ តុលាការត្រូវពិចារណា៖
ហានិភ័យរត់គេ, 2) ខូចខាតភស្តុតាង/ប៉ះពាល់សាក្សី, 3) សុវត្ថិភាពសាធារណៈ, 4) ការមិនគោរពលក្ខខណ្ឌ។
មានជម្រើសស្រាលជាងដូចជា ដាក់កក់ធានា, តាមដានជាប្រចាំ, ហាមចេញក្រៅទឹកដី ឬ ហាមទាក់ទងសាក្សី។
6) រយៈពេល និងការកំណត់ (សេចក្តីទូទៅ)
ការឃុំខ្លួនដំបូងដោយប៉ូលិស មានកំណត់ម៉ោងច្បាស់លាស់ (ភាគច្រើនមិនលើសពី ៤៨ម៉ោង សរុប) មុនត្រូវដឹកនាំទៅមុខព្រះរាជអាជ្ញា។
រយៈពេលស៊ើបអង្កេត និងការឃុំខ្លួនមុនកាត់ក្ដី សម្រាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ៗ អាចវែងជាងករណីខ្លះៗ តែត្រូវមាន បញ្ជារពីតុលាការ និងលក្ខខណ្ឌតឹងរ៉ឹង។
ចំណាំ: លេខរយៈពេលជាក់លាក់ និងលក្ខខណ្ឌលម្អិត សូមយោងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា (CPC) ដែលកំណត់ទៀងទាត់តាមមាត្រា។
7) ឧទាហរណ៍ងាយយល់
ករណី “លួចទ្រព្យតាមផ្ទះ”
អ្នករងគ្រោះជូនដំណឹង→ ប៉ូលិសមកកន្លែងកើតហេតុ ប្រមូលលក្ខណៈសម្គាល់ និងវីដេអូ → ស្តារជនសង្ស័យ ឃុំខ្លួនក្នុងដែនកំណត់ → បញ្ជូនព្រះរាជអាជ្ញា → (ប្រសិនបើចាំបាច់) ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតចេញបញ្ជាការ → សវនាការ (សាក្សី អត្រាបាត់បង់ទ្រព្យ វីដេអូ) → សាលក្រម → ឧទ្ធរណ៍ (បើមាន)។
8) តារាង “ត្រូវធ្វើ / កុំធ្វើ” ពេលជួបនីតិវិធី

ត្រូវធ្វើ
ស្នាក់នៅស្ងប់ស្ងាត់ និងសហការជាមួយមន្ត្រីតាមច្បាប់
ទាមទារ មេធាវី ឬអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ប្រសិនបើអាច
សុំអោយកត់ត្រាអ្វីៗជាលាយលក្ខអាក្រាត និងទទួលបានច្បាប់ចម្លង
កត់កាលបរិច្ឆេទ-ម៉ោង-អ្នកពាក់ព័ន្ធ-អ្វីដែលបាននិយាយ/បានធ្វើ
កុំធ្វើ
កុំផ្តល់សក្ខីកម្មដោយ ខ្វះមេធាវី ប្រសិនបើអ្នកមិនប្រាកដ
កុំបំប្លែង ឬបំផ្លាញភស្តុតាង
កុំចុះហត្ថលេខាលើឯកសារដែលអ្នកមិនយល់ច្បាស់
9) ពាក្យសំខាន់ៗ
ជនសង្ស័យ (Suspect) / ជនចោទប្រកាន់ (Accused)
ជនរងគ្រោះ (Victim) / ភាគីស៊ីវិល (Civil party)
បណ្ណចាប់ខ្លួន (Arrest warrant) / បណ្ណស្វែងស៊ើប (Search warrant)
សេចក្តីថ្លែងការ (Statement) / សាក្សី (Witness)
ឧទ្ធរណ៍ (Appeal) / លើកឡើងវិញពិសេស (Extraordinary review
@ThyRotha-h1w