Jangir axa

1917'ye gelindiğinde Muş da dâhil Serhat bölgesinin önemli bir bölümü Ruslardan temizlenir.

Van da ise işler o kadar rahat yürümüyordu Osmanlı birlikleri için. Antranik Paşa komutasındaki Ermeni birlikleri Ruslarin tersine çabucak; Van'ı terketmek istemiyorlardı.

Nitekim Osmanlı ordusu ile savaşarak geri çekildiler. Van bölgesinde
diğer bir Rus müttefiği olan ezidi aşiretlerden müteşekkil askeri birliklerin başında bulunan

Cangir Ağa'yı bambaşka bir sorun bekliyordu.Van bölgesindeki Ermeni sivillerin yanısıra (Van'ın Ruslar tarafından işgal edilmesiyle birlikte ken-
te geri gelenler.) binlerce ezidi Kürt şimdi katledilme tehlikesi ile karşı karşıyaydılar.

İşte bu sırada Cangir Ağa belki de yüzyılın en büyük kurtarma operasyonlarından birini
gerçekleştirdi.

Önce Van Kalesi'ne baskın düzenleyerek,
Osmanlı askerlerince rehin alınmış 700'e yakın Ermeni ve ezidi kadın ve çocuğu kurtarır.

Sonra devasa bir sivil ordu
Dönemin Bitlis ahalisinin genel tanıklıklarına dayanan rivayete göre: (Kuşaklar
arası aktarım söz konusudur.) Rus ordusu, Bitlis'e girince Kamil Bedirhan abdest
alıp namaz kılar, Rus "gavur" ordusundaki bu "esrarengiz müslüman", Bitlislilerin
dikkatini celbeder.

Şehirde bulunduğu müddetçe, Rus ve Ermeni askerlerin sivil Kürtlere zarar vermesini o engeller.

Sovyetler tarafına geçip Ermenistan Devleti'nin kuruluşunda da yer alan Cangir
Ağa 1939'da Stalin tarafından Sibirya'ya sürgün edilir ve 1942'de orada yaşamını
yitirir. Van kalesine yaptığı baskın, sınırın öbür yakasında bu defa da Şeroyê Biro,
Şibliyê Çaçan gibi dengbêjlerin kilamlarına konu olur.

Sedat Ulugana