Καλώς την Σαρακοστή (Τράτα, Χορός του Χαραλάμπη)

Επιμέλεια – διδασκαλία: Μπάκος Δημήτριος
Επιστημονική επιμέλεια / Κείμενο: Θάνος Κώτσης
Συμμετέχει η χορευτική ομάδα του Ίβυκου
Θερμές ευχαριστίες στους Σπύρο και Ασημίνα Θώδη για την συμμετοχή τους.

Ένα Αποκριάτικο τραγούδι, απ' τον "χορό του Χαραλάμπη" ή "χορό της τράτας" όπως έχει επικρατήσει στις μέρες μας στην περιοχή, απ' τον Σπύρο Θώδη και την σύζυγο του Ασημίνα. Το τραγούδι αποτελείται από διάφορα αυτοσχέδια δίστιχα.

Με το άνοιγμα του Τριωδίου, στην Περαχώρα και το Λουτράκι στήνονταν ο χορός της τράτας, με αποκορύφωμα τον μεγάλο χορό την Καθαρά Δευτέρα. Στην Περαχώρα κάθε γειτονιά έστηνε τον δικό της χορό στις πλατείες του χωριού, στο προαύλιο του παλιού νηπιαγωγείου, στις ενορίες αλλά και μέσα στα σπίτια. Στο Λουτράκι ο χορός φτάνει στις αρχές του 20ου αιώνα όταν Περαχωρίτες κατέβηκαν στην περιοχή, συγκροτώντας την νέα αυτή λουτρόπολη, με κύριο άξονα την εκμετάλλευση του ιαματικού νερού, μέσα από μικρές ξενοδοχειακές μονάδες και εμπόριο βασικών αγαθών. Αργότερα, κτηνοτρόφοι απ' το Σοφικό, το Αγγελόκαστρο και τις λίμνες Αργολίδας αγόρασαν κτήματα στην περιοχή για καλλιέργειες σταφυλιών και παραγωγή κρασιού, καθώς και εκτάσεις πεύκων για το ρετσίνι, συγκροτώντας με τα χρόνια μια "ενιαία λουτρακιώτικη ταυτότητα" με συνεκτικό στοιχείο την αρβανίτικη καταγωγή των πληθυσμών.

Ο χορός απ' τους παλιούς αναφέρεται ως χορός του Χαραλάμπη, ενώ η λέξη τράτα φαίνεται να παγιώθηκε από λογίους της ευρύτερης περιοχής που ταύτισαν τα βήματα του χορού, με εκείνα της Μεγαρίτικης τράτας. Οι άνδρες μασκαρεύονταν ή φορούσαν φουστανέλες, οι γυναίκες έβαζαν τις τοπικές φορεσιές και όλοι μαζί πιάνονταν σταυρωτά και τραγουδούσαν αντιφωνικά, κάνοντας βήμα μέσα-έξω. Παλιότερα, φαίνεται από φωτογραφικό υλικό να επικρατούσε ένας έμφυλος διαχωρισμός στην σειρά του χορού. Μετά την δεκαετία του 1950 άντρες και γυναίκες αρχίζουν να χορεύουν μεικτά, ενώ το σταυρωτό πιάσιμο επιτρέπει κάποια "αθώα" χάδια μεταξύ των νέων που επιδιώκουν να χορεύουν δυο θέσεις δίπλα απ' την καλή τους για να έχουν την ευκαιρία να την ακουμπήσουν. Το σταυρωτό πιάσιμο δεν είναι διόλου τυχαίο στους τελετουργικούς χορούς, αφού ως ένα σταθερό δέσιμο των χορευτών συντελεί στην απόλυτη ομοιογένεια κινήσεων και δεν επιτρέπει αυτόνομες κινήσεις. Η κοινότητα σύσσωμη, αρμονικά δεμένη, με απόλυτη ομοιογένεια, ενισχύει την ενότητα της και το αίσθημα του συν-ανήκειν, για να έχει τα συμβολικά εφόδια να επιβιώσει συμβιώνοντας στο μέλλον.

Το μέσα-έξω βήμα αποτελεί ένα κατεξοχήν τελετουργικό βήμα που συναντάται σε διάφορες παραλλαγές ανά την Ελλάδα(π.χ καγκελάρι), και αποτυπώνει ακριβώς αυτήν την διάβαση απ’ τον θάνατο στην ζωή. Οι χορευτές ξεκινούν με το δεξί για την «νέα ζωή» προς τα μπροστά και επιστρέφουν πίσω κάθε φορά, για να ξανά ξεκινήσουν το πέρασμα απ’ τον Χειμώνα στην Άνοιξη. Η συνεχής επανάληψη του ίδιου κινητικού μοτίβου καθ’ όλη την διάρκεια του τελετουργικού, ενισχύει την δυναμική του χορού, για να επιτευχθεί ο στόχος του. Πολύ ιδιαίτερες είναι και οι «πτώσεις» προς την μέση του κύκλου, που έκαναν όλοι οι χορευτές από κοινού χτυπώντας δυνατά τα πόδια τους στην γη. Εκτός απ’ την διασκέδαση και τον γέλιο που προσφέρουν, λειτουργούν στο πλαίσιο της ομοιοπαθητικής μαγικής σκέψης, καθώς οι χορευτές χτυπούν την γη για να την ξυπνήσουν απ' τον χειμερινό λήθαργο και να βλαστήσει.

Ο αντιφωνικός χαρακτήρας των τραγουδιών έχει δυο ρόλους στην επιτέλεση. Απ’ την μια οι χορευτές ξεκουράζονται απ’ το τραγούδι με την σειρά, καθώς ο χορός κρατά για ώρες και απ’ την άλλη το αντιφωνικό τραγούδισμα είχε μυητικό ρόλο. Μέσω της επανάληψης των τραγουδιών, οι νεότεροι μυούνταν στο συλλογικό φαντασιακό και την κοσμολογία της κοινότητας, μαθαίνοντας παράλληλα τα τραγούδια, για να τα μεταφέρουν με την σειρά τους στους επόμενους.