چرا مناسک مذهبی در ایران معاصر دچار دگردیسی شده‌اند؟ گفتگو با محسن‌حسام مظاهری

در چند دهه گذشته مراسم و مناسک مذهبی در ایران دچار تغییرات و دگردیسی‌های جدی شده‌است. از یکسو به ویژه در شهرهای بزرگ اشکال نوظهور و امروزی‌تر این مراسم بر فرم‌های سنتی ‌و قدیمی‌تر سایه افکنده. از سوی دیگر ایران امروز با نوعی تورّم در تقویم مذهبی خود روبرو است و مراسمی مثل محسنیه یا راهپیمایی جاماندگان اربعین در سالهای گذشته یکباره ظاهر شده‌اند. این تغییرات در مناسک ریشه در چه چیزی دارند؟ آیا آنطور که توسط کارشناسان و تحلیلگران اپوزیسیون مرتب گفته میشود این تغییرات محصول تلاش حساب شده‌ نظام سیاسی برای نمایش قدرت و اقتدار و تمامیت بخشی به همه وجوه اجتماعی است؟ یا اینکه برعکس تلاش گروه‌های سنتی تر جامعه برای مقابله با اسلام سیاسی است؟ یا اصلا ما شاهد شکل گیری اشکالی از مذهب عرفی عامه هستیم که به مناسک و مراسم ثانویه بیشتر از واجبات اهمیت میدهد؟ این پرسشها از جهت دیگری هم اهمیت دارند. چرا که بخش‌های غیرمذهبی و کم‌مذهبی‌تر جامعه که گمان میکنند این تغییر مناسک محصول دخالت دولت مستقر است در مقابل آن دست به ابداع مناسک و مراسمی در جهت مقاومت و مخالفت میزنند. به عبارتی فربهی آیینی در سوی مذهبی جامعه مولد فربهی آیینی در بخشهای سکولار جامعه میشود. پررنگ تر شدن هر ساله مراسم شب یلدا یا چهارشنبه سوری یا ولنتاین و حتی برگزاری کریسمس و جشن تولد کوروش را شاید بتوان در این جهت تحلیل کرد

در جدال امشب از محسن حسام مظاهری میپرسیم تغییرات و دگردیسی‌ها و تطورات مراسم و مناسک مذهبی در ایران امروز چه چیزی درباره روابط اجتماعی، نقش نهادهای کلانی مثل مرجعیت و نقش نظام سیاسی و همینطور ارتباط متقابل جامعه شیعه ایران با جوامع شیعه منطقه به ما میگوید. به عبارتی تحلیل تغییرات مناسک مذهبی چه چیزی درباره سازوکارهای اجتماعی و سیاسی ایران امروز به ما یاد میدهد؟

محسن حسام مظاهری، پژوهشگر مطالعات اجتماعی شیعه و مناسک شیعه و نویسنده پانزده کتاب است. از کتابهای او میتوان به «رسانه شیعه: جامعه‌شناسی آیین‌های سوگواری و هیئتهای مذهبی در ایران»، «پیاده‌روی اربعین: تاملات جامعه‌شناختی»، «فرهنگ سوگ شیعی»، «تراژدی جهان اسلام:م عزاداری شیعیان ایران به روایت سفرنامه‌نویسان، مستشرقان و ایران‌شناسان»، «مجالس مذهبی در ایران معاصر»، «ساکن خیابان ایران: مسایل و چالش‌های دینداری در جمهوری اسلامی» اشاره کرد.

پس از یوتیوب شما میتوانید مستقیم با اقای محسن‌حسام مظاهری در کلاب‌هاوس جدال صحبت کنید. البته اولویت برای صحبت کردن با مشترکین جدال و همینطور هم متخصصین این حوزه است.
ادرس کلاب‌هاوس:
https://www.clubhouse.com/join/%D8%AC...

و البته اما مثل همیشه : جدال اصرار دارد از هیچ گروه و فرد و نهادی کمک مالی نپذیرد. و همینطور اصرار شدید دارد تا از هیچ کس تبلیغ نگیرد. حتی از انتشارات و کتابفروشی ها و نهادهای فرهنگی. چرا که معتقدیم هرگونه کمک مالی. حتی یک ریال و یک دلار باعث این میشود که رسانه وامدار این فرد یا ان فرد و این گروه یا ان گروه شود. ما میخواهیم مستقل بمانیم تا از کسی نترسیم و سخن‌مان از ترس صاحبان قدرت و ثروت نلرزد و در گفتن چیزی که گمان میکنیم حقیقت دارد تردیدی نکنیم. ما میخواهیم شما مخاطبان عادی با کمترین مبالغ مشترک ما شوید و اجازه دهید ما این مسیر را برویم. اگر خارج از کشور هستید با مبلغ اندک پنج دلار در ماه مشترک ما در پتریون شوید. یا اگر دوست ندارید مشترک شوید به پی‌پل ما کمک کنید. و اگر ایران هستید با مبلغ پنجاه هزار تومن به شماره حساب زیر در بانک ملی اجازه دهید ما این راه را ادامه دهیم.

patreon.com/jedaal
paypal.me/jedaal

حساب بانکی برای داخل کشور:
بانک ملی بنام مجید علیزاده
6037991815099597