Azərbaycanda ən çox XƏZİNƏ olan 5 RAYON - Çoban Tapdığı Qızılları Niyə KƏNDƏ PAYLADI?

#azerbaycan #rayon #qızıl
Azərbaycanda hər il ən azı 10-15 dəfinə tapılır. Azərbaycanın elə bir rayonu yoxdur ki, orada dəfinə tapılmasın.
Keçmişdə insanların yad ələ düşməməsi üçün torpağa basdırdıqları, divara hördükləri, hündür ağacların koğuşunda gizlədikləri ən qiymətli sərvətləri, əsrlər sonra dəyəri milyonlara bərabər olan xəzinələr formasında üzə çıxır. Dəfinələr axtarmaqla yox, təsadüfən tapılır. Siçan yuvaları, kömür, kül, saxsı qırıqları olan yerlərə niyə diqqət yetirilir?
Bəzən həmin dəfinəni basdıran adamın özü ölür, bəzən də basdırdığı yeri tapmır.
Bəs Azərbaycan ərazisində tapılmış ən zəngin dəfinə hansıdır? Hansə rayonlarımızda çox sayda dəfinə var?
Araşdırma zamanı Azərbaycan ərazisində aşkar edilən dəfinələrlə bağlı çox ciddi məqamlar üzə çıxdı. Xəzinələrin basdırıldıqları yerlər, əlamətlər, aşkar etmək formaları, qanunsuz xəzinə ovçuları kimi. Diqqətiniz biz də olsun!
Bütün ömrünü xəzinələrin axtarışına, tədqiqinə həsr etmiş mütəxəssis, Azərbaycan ərazisində indiyə qədər ən zəngin qızıl dəfinəni tapan Tarix elmləri doktoru, professor, arxeoloq Əli Rəcəbli inanılmaz fikirlər söyləyib.
Mənim işlədiyim vaxtlarda Azərbaycanda təkcə antik dövrə aid 10-dan çox dəfinə tapılıb. Təsəvvür edin ki, 2300 il bundan öncə basdırılan dəfinələr, qızıl sikkələr bizim dövrə qədər gəlib çatıb. İndi 10 dənə dəfinə tapılıbsa, görün bu illər ərzində nə qədər dəfinələr aşkar olunub.
Dəfinəni tapan adamlar çox vaxt onu özləri mənimsəyib, satırlar. Buna görə də həmin dəfinlərin hamısı bizə gəlib çatmır.
Müxtəlif adamların əllərində aparatlarla dəfinə axtarışına çıxmaları ilə bağlı bizə çox sayda məlumatlar daxil olur. Bir dəfə Ucar rayonunda 100-dən çox Bizans qızılının olduğu böyük bir dəfinə tapılmışdı. Bəzək əşyaları, bilərziklərlə və s. zəngin bir dəfinə idi.
Şamaxıda tapılan dəfinə barədə də mənə tez məlumat verdilər. Şəxsən özüm ora getdim. Camaata müəyyən məbləğdə pullar verdim və həmin dəfinənin bəzi hissələrini satın alıb bura gətirdim. Dəfinənin xeyli hissəsi insanlarda qaldı.
Digər dəfinə isə Qəbələ yaxınlığında tapıldı. Orda arxeoloqlar işləyirdi. Pullar da dəfinə tapılan yerə səpələnmişdi. Təxminən 600- 700 dənə pulu toplayıb Muzeyə təhvil verdilər.
Hər rayonda belə dəfinələr tapılır. Amma həmin dəfinələri kimlərsə mənimsəyir. Əvvəllər əhali bir qədər də gözü açıq deyildi. İndi kolleksioner deyilən məxluqlar peyda olub. Guya kolleksiya toplayırlar, dəfinə pullarını bahalı qiymətə satıb varlanırlar.
Şamaxı və Qəbələdə antik dövrə aid tapılmış dəfinələr həm dövrə görə, həm də tərkibinə görə çox zəngin dəfinələrdir. Həmin dəfinələrin içərisində müxtəlif dövlətlərin sikkələri də var. Dəyərsiz dəfinə yoxdur.
Bir zamanlar Azərbaycan ərazisində Mahmudabad şəhəri olub. Orada şahlar çoxlu sayda pullar kəsib. Pulun üzərində “Mahmudabad” yazılıb. İndi isə həmin şəhərin yeri dəqiq məlum deyil. Bu yolla 15-20 dənə belə şəhərlər aşkar edilib.
Hər sikkənin çəkisi də bir qramdır. Dəfinənin içində beş min sikkə vardı. Sovet dövründə bir dəfə Bərdə də böyük dəfinə tapılmışdı. Dəfinəni vedrə ilə bura gətirmişdilər.
Hələ sovetlər vaxtında Qəbələdə qazıntı aparılıb. Təxminən 50-60 il olar ki, bu qazıntı işləri davam edir. Çuxur-Qəbələ adlı kənddə antik dövrə aid böyük bir sikkə dəfinəsi tapılıb. Sikkələr bütün kurqan boyu dağılmışdı. Yağış yağan zaman göbələk kimi görünüb, parıldayırdı. 500-600 yüz sikkəni gətirib muzeyə təhvil verdilər. Bu yaxınlarda balaca bir dəfinə də tapılıb. Orada Şirvanşah Qubadın adına da pul var.
Şəmkirdə qazıntı gedən zaman da qızıl pullar aşkar edilmişdi. Onu muzeymizə təhvil verdilər. Bizim torpağımız çox bərəkətlidir. Niyə Gürcüstanın bu qədər şəhərində pul kəsilməyib. Yalnız Tiflisdə pul kəsilib. Amma təkcə Şimali Azərbaycanda 50-dən çox şəhərdə pul kəsilib. Bu iqtisadi həyatın inkişafını göstərir.
Əgər sən ev tikirsənsə o torpaq öz mülkündür. Buna heç kəs söz deyə bilməz. Amma çöldə haranısa qazmağına heç kəs icazə verməməlidir. Həyətini qazıb, xəzinə tapan çox insan var… Və yaxud da gedib birini tapıb həyətlərini qazdırsınlar. Bunun bizə heç bir aidiyyatı yoxdur. Tapıb muzeyə təhvil versələr daha yaxşı olar.
Şamaxıda böyük bir dəfinə tapılmışdı. Bir neçə dəfə Şamaxıya getdim. Qədim şəhər yeridir. Həmin ərazidə əkin işləri də aparılmamışdı. Əhali orada üzümlük salmışdı. Həmin vaxt bir çoban orada sürü otarırmış. Çomağı ilə yeri eşən zaman birdən küp tapıb. Çoban küpün içərisindəki 15 qram ağırlığındakı iri, gümüş pulları götürüb ətrafa atmağa başlayıb. Oradakı camaata xeyli pul ödədim və 300-ə qədər sikkəni alıb Muzeyə gətirdim.
Əgər həmin qızıl sikkə bizim Muzeydə yoxdursa, biz onun qiymətini 1000 manatdan 10 min manata qədər qaldıra bilərik. Məsələn, Şirvanşah Qubadın xalis gümüş olmayan bir sikkəsini tapıb bizə təhvil verənə 1000 manat ödədik.