เดี่ยวระนาดทุ้ม เพลงมุล่ง ชั้นเดียว

โครงการบันทึกและเผยแพร่ “มรดกภูมิปัญญาทางดนตรีของคุณครูสมภพ ขำประเสริฐ”
ตอนที่ 1 การเรียบเรียงและการประพันธ์เพลงเดี่ยว
อาจารย์สมภพ ขำประเสริฐ อดีตผู้เชี่ยวชาญพิเศษสาขาดนตรีไทย คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ จังหวัดนครปฐม ได้รับการฝึกฝนอบรมขัดเกลาทางดนตรีไทยจากสำนักดนตรีที่สำคัญ ๆ ที่มีชื่อเสียงและมีแบบแผนปฏิบัติสืบทอดมาอย่างยาวนาน อย่างน้อย 2 สำนัก ได้แก่ สำนักดนตรีของครูพุ่ม โตสง่า และสำนักดนตรีของหลวงประดิษฐ์ไพเราะ(ศร ศิลปบรรเลง) นับเป็นสำนักดนตรีที่มีอิทธิพลต่อการถ่ายทอดดนตรี กลวิธีการบรรเลง แนวคิดทางสุนทรียะ และการสร้างสรรค์ทางดนตรีของอาจารย์สมภพ ขำประเสริฐ
คุณครูสมภพ ขำประสริฐ มีผลงานการประพันธ์และการเรียบเรียงทางเดี่ยวจำนวนมากและหลากหลาย (แม้เพลงเดียวกันก็ประพันธ์ทางเดี่ยวไว้หลายทาง) อาจกล่าวได้ว่า ในช่วงเวลาที่คุณครูสมภพ ขำประเสริฐ ปฏิบัติหน้าที่อาจารย์สอนดนตรีไทยในมหาวิทยาลัยศิลปากร เป็นช่วงเวลาที่ท่านมีความสุกงอมและการตกผลึกทางความคิด ประสบการณ์ และการสร้างสรรค์ทางดนตรี เป็นอย่างยิ่ง
ผลงานการเรียบเรียงทางเดี่ยวในที่นี้หมายถึง ทางเดี่ยวที่ได้รับถ่ายทอดจากครูพุ่ม โตสง่า และท่านครูหลวงประดิษฐ์ไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) มาแล้ว แต่จำเป็นต้องเรียบเรียงหรือใช้คำสามัญว่า “ปรุงทางใหม่” ให้เหมาะสมกับระดับทักษะของผู้ต่อเพลง ผู้เรียนบางกลุ่มขอต่อทางเดี่ยวไปใช้ประชันอวดฝีมือ แต่บางกลุ่มต่อทางเดี่ยวเพื่อเป้าหมายของการเรียนรู้และการสำเร็จการศึกษาตามข้อบังคับของหลักสูตร กลุ่มเพลงเดี่ยวที่ได้รับการปรุงทางใหม่จำพวกนี้ได้แก่เพลงเดี่ยวคลาสสิกในสายปี่พาทย์ เช่น เชิดนอก ลาวแพน พญาโศก สารถี แขกมอญ กราวใน เป็นต้น
สำหรับผลงานการประพันธ์ทางเดี่ยว หมายถึง ทางเดี่ยวที่คุณครูสมภพ ขำประเสริฐ ประพันธ์ขึ้นใหม่ทั้งหมดหรือได้รับแรงบันดาลใจจากทางเดี่ยวของสำนักต่าง ๆ โดยคัดสรรเพลงที่มีแง่มุมน่าสนใจสำหรับการแต่งทางเดี่ยว เช่น สุดสงวน หกบท นารายณ์แปลงรูป เป็นต้น หรือเป็นเพลงในกระแสนิยมของยุคสมัยที่มีผู้นิยมสร้างทางเดี่ยวกันมาก เช่น มุล่ง ทะแย จีนขิมใหญ่ นกขมิ้น อาเฮีย ต่อยรูป เป็นต้น หรือเป็นเพลงที่มีผู้ขอต่อทางเดี่ยวเป็นการเฉพาะบุคคลหรือโอกาส เช่น จีนเข็มเล็ก อาหนู เดี่ยวในเพลง เดี่ยวเพลงหางเครื่อง เป็นต้น

ผลงานสร้างสรรค์ของคุณครูสมภพ ขำประเสริฐ หมายเลข 1.1 เดี่ยวระนาดทุ้ม เพลงมุล่ง ชั้นเดียว

เพลงฉิ่งมุล่ง ชั้นเดียว เป็นเพลงสำเนียงมอญเพลงหนึ่งที่มีปรากฏชื่อในตำรามโหรีที่มีการชำระระหว่าง พ.ศ. 2473-2485 เดิมเป็นเพลงฉิ่งอัตราชั้นเดียว ใช้บรรเลงออกจากเพลงฉิ่งเรื่องฉิ่งพระฉัน ชั้นเดียว เพลงฉิ่งมุล่งเป็นเพลงหนึ่งที่นำมาใช้ไล่มือเพื่อให้เกิดความคล่องแคล่ว ในสมัยที่นิยมเล่นปี่พาทย์นางหงส์ ก็นิยมนำเพลงฉิ่งมุล่งมาบรรเลงออกจากเพลงสามชั้น บางวงปรับมาบรรเลงหมู่ บางวงปรับเป็นเพลงเดี่ยวของแต่ละเครื่องมือ ในช่วงเวลานี้เองที่คุณครูสมภพ ขำประเสริฐ ได้ประพันธ์เดี่ยวระนาดทุ้ม เพลงมุล่ง ชั้นเดียว ที่มีลักษณะเฉพาะตน สามารถนำไปใช้เป็นทางไล่มือของระนาดทุ้มได้อย่างดี
เดี่ยวระนาดทุ้ม เพลงมุล่ง ชั้นเดียว ทางคุณครูสมภพ ขำประเสริฐ เป็นที่นิยมบรรเลงกันมากในภูมิภาคตะวันตก ได้แก่ นครปฐม สุพรรณบุรี ราชบุรี เพชรบุรี กาญจนบุรี แต่การต่อเพลงเดี่ยวเป็นทอด ๆ นี้ เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้บางกลอนบางสำนวนถูกตีความแตกต่างไปตามทักษะของผู้เรียนอย่างหลากหลาย
ทางเดี่ยวระนาดทุ้ม เพลงมุล่ง ชั้นเดียว ที่บันทึกเผยแพร่ในโอกาสจัดทำ “โครงการบันทึกและเผยแพร่มรดกภูมิปัญญาทางดนตรีของคุณครูสมภพ ขำประเสริฐ” ปี 2565 นี้ เป็นทางที่คุณครูสมภพ ขำประเสริฐ ได้สอบทานและต่อให้อาจารย์มิตต ทรัพย์ผุด ในปี 2533

ผู้บรรเลง:
อาจารย์มิตต ทรัพย์ผุด ระนาดทุ้ม
นายเดชชาย วหาวิศาล ฉิ่ง
นายศรัณย์ สืบสังข์ กรับ
สาขาวิชาดนตรีศึกษา หลักสูตรศึกษาศาสตรบัณฑิต มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
ผู้ถ่ายทอด: ผู้ช่วยศาสตราจารย์กฤษฎา ด่านประดิษฐ์ (พ.ศ. 2528)
ผู้สอบทาน: คุณครูสมภพ ขำประเสริฐ (พ.ศ. 2533)
วันที่บันทึก: วันศุกร์ที่ 24 มิถุนายน 2565
สถานที่บันทึก: ห้องดนตรีไทย คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี