Hoe trap je de perfecte penalty?

De vijfde aflevering van Sporza Dox begint op 29 juni 2000.

Die dag staat Jaap Stam in de Amsterdam ArenA oog in oog met Francesco Toldo. Het is de halve finale van Euro 2000, Nederland bidt voor een plek in de finale, en Stam… die trapt zijn penalty snoeihard over de kooi van Toldo.

Tijdens dezelfde strafschoppenreeks missen ook De Boer en Bosvelt hun penalty. Alleen Kluivert blijft koel en trapt een bijna perfecte strafschop.

Hoe trap je de perfecte penalty?

Zijn schichtige blik, de lange aanloop en de veel te harde trap: alles verraadt stress en faalangst. Tijdens dezelfde strafschoppenreeks missen ook De Boer en Bosvelt hun penalty. Alleen Kluivert blijft koel en trapt een bijna perfecte strafschop.

Maar hoe doe je dat? Hoe trap je de perfecte penalty?

Onderzoek door sportwetenschappers wees uit dat een aantal psychologische factoren kunnen helpen om de kans op succes te vergroten. Een vaste routine of gewoon rustig de tijd nemen om de penalty te trappen, heeft bijvoorbeeld een positief effect. Spelers die er minder dan 1 seconde over doen om de bal klaar te leggen, scoren maar in 58% van hun pogingen. En bij spelers die er langer over doen, stijgt dat naar maar liefst 80%.

Als een strafschopnemer na het fluitsignaal van de scheidsrechter nog even wacht om zich te focussen, zien we hetzelfde effect. En dat is iets wat Stam bijvoorbeeld niet deed. Spelers die zich haasten, zoals Stam, verraden met hun gedrag dat ze de penalty zo snel mogelijk achter de rug willen hebben, en ze verraden daarmee dus ook dat hun angst om te missen, groter is dan hun vertrouwen om te scoren.

Spelers die hun blik onder controle hebben zijn ook in het voordeel. Sommige spelers kijken naar de keeper om te anticiperen op zijn bewegingen - denk aan de bekende blik van Eden Hazard - maar deze tactiek werkt alleen bij spelers die technisch heel sterk zijn. Voor alle anderen is het een beter idee om de keeper gewoon te negeren en te focussen op het punt waar ze naar willen trappen. Dat verhoogt volgens sportonderzoekers bijna altijd de slaagkansen. En ook niet onbelangrijk: spelers die hun blik onder controle hebben, zijn veel minder vatbaar voor afleidingsmanoeuvres van de keeper.

Het klinkt misschien raar, maar ook juichen na je gemaakte penalty is belangrijk. Onderzoekers van de Noorse Academie voor Sportwetenschappen ontdekten dat uitgebreid vieren het zelfvertrouwen van je ploegmaats verhoogt, met ook een verhoogde slaagkans tot gevolg. Maar liefst 82% van de juichende spelers winnen uiteindelijk ook de penaltyreeks.

En dan is er natuurlijk de belangrijkste vraag: waar moet een speler trappen om zeker te zijn van succes? Volgens de universiteit van Bath is het eenvoudig. Wanneer een keeper van het midden van zijn doel vertrekt, kan hij maar een beperkte afstand afleggen met zijn sprong. De zone van het doel die hij zo kan bedekken, noemen de onderzoekers 'the diving envelope' of de duikzone. Trap je buiten die zone, dan heb je 80% kans om te scoren. Trap je binnen de zone, dan heb je maar 50% kans. Er is ook zoiets als "the unsavable zone", en die bevindt zich in de winkelhaak. Als je in die zone trapt, ben je zo goed als zeker van een goal.

Maar dat is natuurlijk puur theoretisch. Hoe gaat het er in de praktijk aan toe? Als je kijkt naar de strafschoppenreeksen van de voorbije EK's en WK's, dan zie je dat die theorie maar gedeeltelijk klopt. 100% van alle penalty's die in de winkelhaak worden getrapt, gaan binnen. Maar in de winkelhaak trappen, dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. En daarom zie je ook heel vaak dit.

Als we alle missers en reddingen erbij nemen, krijgen we een heel ander resultaat. De 'unsavable zone' blijft een goeie plek om het schot te plaatsen, maar er is een beter en vooral gemakkelijker alternatief. Als je de goal in 5 zou verdelen en daar alle schoten van de laatste EK's en WK's op zet, dan merk je dat slechts 10% van alle penalty's gewoon rechtdoor wordt getrapt. Verrassend weinig. Zeker als je er de statistieken van de keepers bijhaalt. Want in diezelfde penaltyreeksen van de laatste EK's en WK's sprongen de doelmannen 49,3 % keer naar links en 47,7% keer naar rechts. Dat betekent dus dat slechts in 3% van de gevallen de doelman in het midden van het doel bleef staan. Het midden van het doel is dus de ideale plek om een schot te plaatsen. Maar liefst 94% van de strafschoppen die daar werden getrapt, gingen binnen.

Conclusie? Spelers met het zelfvertrouwen en de techniek om de bal in de winkelhaak of net buiten de duikzone te schieten, moeten dat gewoon doen. Alle anderen trappen misschien beter gewoon door het midden.