Tirik murda. Lev Tolstoy dramasi asosida Milliy akademik teatri spektakli (1978)

Тирик мурда. Лев Толстой драмаси асосида Миллий академик театри спектакли (1978). Таржимон: Сарвар Азимов. Саҳналаштирувчи режиссёр: Баҳодир Йўлдошев. Асосий ролларда: Ёқуб Аҳмедов, Толиб Каримов, Ойдин Норбоева, Турғун Азизов / Tirik murda. Lev Tolstoy dramasi asosida Milliy akademik teatri spektakli (1978). Tarjimon: Sarvar Azimov.
Sahnalashtiruvchi rejissyor: Bahodir Yo‘ldoshev. Asosiy rollarda: Yoqub Ahmedov, Tolib Karimov, Oydin Norboyeva, Turg‘un Azizov.

"Тирик мурда” – Толстой даҳоси билан яратилган саноқли драмалардан бири. Таъбир жоиз бўлса, бу пьесани на Шекспир, на Ибсен ва на Чехов драматургиясига қиёслаб бўлади. Унда инсон руҳиятининг ғоят оҳорли манзараси толстойча вазминлик ва теранлик билан чизилади, шахс ва жамият ўртасидаги мураккаб зиддият, эски тузум ва янги тафаккур кураши ички драматизм ва фожиавий руҳ билан тасвирланади. Бош қаҳрамон – Федор Протасов тимсолида ҳалокат сари кетаётган, шафқатсиз тузум қурбонига айланаётган, шундай бўлса-да, ўз ҳақиқати, эътиқодига содиқ қолган кучли психологик образ яратилади. Толстой Протасов характерини ижтимоий, сиёсий, маънавий, ахлоқий контексда очиб беради, унинг ҳар бир ҳаракати, дунёқараши, турмуш тарзи, атрофдагилар билан муносабати рус миллатининг чинакам вакилини кўз ўнгимизда жонлантиради. Ўзбек театри ижодкорлари мазкур асарга мурожаат қиларкан, аввало унинг бадиий-ғоявий йўналиши, умуминсоний моҳиятидан келиб чиқиб, инсоний изтиробларни куйловчи, психологик таъсирга эга гўзал спектакль яратишади.

Режиссёр Баҳодир Йўлдошев рассом Георгий Брим билан ҳамкорликда спектакль учун ноодатий, ўзгача услубдаги саҳнавий декорациялар ўйлаб топади. Парда ортида ХIX аср буржуа вакилларининг турли ҳолатдаги суратлари акс эттирилган. Улар ҳайкалдек қотиб қолган, бамисоли бу омма Федор Протасовнинг қисматига томошабин бўлиб тургандек таассурот уйғонади.

"Tirik murda” – Tolstoy dahosi bilan yaratilgan sanoqli dramalardan biri. Ta’bir joiz bo‘lsa, bu pyesani na Shekspir, na Ibsen va na Chexov dramaturgiyasiga qiyoslab bo‘ladi. Unda inson ruhiyatining g‘oyat ohorli manzarasi tolstoycha vazminlik va teranlik bilan chiziladi, shaxs va jamiyat o‘rtasidagi murakkab ziddiyat, eski tuzum va yangi tafakkur kurashi ichki dramatizm va fojiaviy ruh bilan tasvirlanadi. Bosh qahramon – Fedor Protasov timsolida halokat sari ketayotgan, shafqatsiz tuzum qurboniga aylanayotgan, shunday bo‘lsa-da, o‘z haqiqati, e’tiqodiga sodiq qolgan kuchli psixologik obraz yaratiladi. Tolstoy Protasov xarakterini ijtimoiy, siyosiy, ma’naviy, axloqiy konteksda ochib beradi, uning har bir harakati, dunyoqarashi, turmush tarzi, atrofdagilar bilan munosabati rus millatining chinakam vakilini ko‘z o‘ngimizda jonlantiradi. O‘zbek teatri ijodkorlari mazkur asarga murojaat qilarkan, avvalo uning badiiy-g‘oyaviy yo‘nalishi, umuminsoniy mohiyatidan kelib chiqib, insoniy iztiroblarni kuylovchi, psixologik ta’sirga ega go‘zal spektakl yaratishadi.

Rejissyor Bahodir Yo‘ldoshev rassom Georgiy Brim bilan hamkorlikda spektakl uchun noodatiy, o‘zgacha uslubdagi sahnaviy dekoratsiyalar o‘ylab topadi. Parda ortida XIX asr burjua vakillarining turli holatdagi suratlari aks ettirilgan. Ular haykaldek qotib qolgan, bamisoli bu omma Fedor Protasovning qismatiga tomoshabin bo‘lib turgandek taassurot uyg‘onadi.