تجارت بین الملل (دوره 1400) جلسۀ اول

تعریف و ماهیت حقوق تجارت بین الملل

تجارت بین المللی international trade
تجارت بین الملل، روابط تجارتی؛ یعنی صادرات و واردات کالاها و خدمات بین کشورهای مختلف جهان است. درواقع ساده ترین تعریفی که از تجارت بین الملل می توان ارائه داد، همان روابط تجاری بین کشورها است که به شکل صادرات و واردات انجام می شود.

حقوق تجارت بین الملل International Trade Law
به قواعد، اصول، قوانین و مقرراتی اطلاق می شود که روابط تجاری را در فراسوی مرزها، کنترل و تنظیم می‌کند. این روابط ممکن است واجد خصوصیت حقوق خصوصی باشد مثل روابط قراردادی بین تجار و شرکت‌های تجاری از کشورهای گوناگون که به آن «حقوق بازرگانی بین المللی» نیز اطلاق می شود و یا جنبۀ عمومی داشته باشد مثل قوانین راجع به کنترل واردات و صادرات، مناطق آزاد تجاری، سرمایه گذاری و سایر موارد که دولت‌ها در امر تجارت بین المللی دخالت می‌کنند که بعضاً به آن حقوق اقتصادی بین‌المللی نیز اطلاق می گردد. حقوق تجارت بین الملل با داوری تجاری بین المللی ارتباط نزدیکی دارد چون بسیاری از اختلافات تجاری بین المللی از طریق داوری حل و فصل می‌شود.

حقوق بازرگانی بین الملل International Commercial Law
در واقع بخشی از حقوق تجارت بین الملل است که ویژۀ قرادادهای بین تجار و شرکت‌های تجاری در کشورهای مختلف است. حقوق بازرگانی بین المللی به مجموعه‌ای از قواعد حقوقی، معاهدات و کنوانسیونهای بین‌المللی، مقررات داخلی و عرف‌ها و رویه‌های بازرگانی است که روابط بازرگانی بین الملل را تنظیم می‌کند. حقوق بازرگانی بین المللی شامل حال مباحثی است بین تجار و شرکت‌های تجاری برای فعالیت‌های تجاری مثل فروش کالا و خدمات ، ارائه مجوز‌های بهره برداری (لیسانس)، اجاره‌ به شرط تملیک، نمایندگی‌، قرار داد‌های مشارکت در سرمایه گذاری، شیوه‌های پرداخت، حمل و نقل کالا، بیمه‌ و حل و فصل اختلافات تجاری.
حقوق بازگانی بین الملل و تصمیمات دولت‌ها
مورد دیگر کاربرد حقوق تجارت بین‌الملل که پیچیده‌تر است مربوط به مقررات ارشادی و مداخله جویانه دولت در مبادلات تجاری و اقتصادی است که بر روابط بازرگانی بین الملل که ماهیت خصوصی دارند تاثیر می‌گذارد. به عنوان نمونه حمایت از سرمایه گذاری خارجی‌ ، حمایت از صنایع داخلی‌ ، آزاد سازی تجارت کالا و خدمات ، مبارزه با ایجاد انحصارات و کنترل ورود و خروج ارز از جمله مواردی است که دولت برای کنترل تجارت اتخاذ میکنند و بر روند تجارت فرامرزی که ماهیت خصوصی دارد بسیار تاثیر گذار است .
به عبارت دیگر  افراد خصوصی تنها در چهارچوب محدودیت‌های حاکم بر تجارت بین‌الملل اجازه فعالیت اقتصادی دارند. هیچ یک از انواع قرارداد تجاری فرامرزی نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های واردات و صادرات اجرا شود؛ هیچ مبادله ارزی نمی‌تواند بدون توجه به مقررات ورود و خروج ارز انجام پذیرد. سرمایه گذاری در یک کشور خارجی‌ نمی‌تواند بدون لحاظ مقررات تشویق و حمایت از سرمایه گذاری و سایر محدودیت‌های تجاری اجرا شود. از همین جهت نمی‌توان حقوق تجارت بین الملل را صرفا برای قراردادهایی که ماهیت خصوصی دارند در نظر گرفت و باید از تمامی زوایا آن را بررسی کرد.

حقوق کسب و کار بین الملل International Business Law
حقوق کسب و کار بین المللی به طور گسترده در معنای حقوق بازرگانی بین المللی یا حقوق تجارت بین المللی به کار می رود اما در واقع مفهوم آن گسترده‌تر است، و رابطۀ بین آنها عموم و خصوص مطلق است؛ زیرا شامل مباحث حقوق کار، حقوق رقابت، حقوق ورشکستگی ،حقوق مالیاتی،حقوق قراردادها، حسابرسی ، داوری و به طور کلی هرگونه مقرراتی است که ناظر بر فعالیتهای اقتصادی و تجاری باشد.
حقوق اقتصادی بین‌المللی International economic law
حقوق اقتصادی بین‌المللی به آن دست از اصول ، قوانین ، مقررات بین‌المللی اطلاق میشود که رفتار دولت‌ها را در خصوص اتخاذ سیاست‌ها و وضع قوانین و مقررات راجع به تبادلات اقتصادی ، تجاری و مالی‌ فرامرزی تنظیم و کنترل می‌کند.
حقوق اقتصادی بین‌المللی عمد‌تاً ناظر به تنظیم روابط دولت‌ها و سازمان‌های تجاری بین‌المللی در خصوص فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است. شرکت‌های تجاری و تجار معمولا به طور مستقیم موضوع حقوق اقتصادی بین‌المللی قرار نمی گیرند بلکه به طور غیرمستقیم از آن متاثر میشوند . مثلا اگر کشوری تعهدات خود در خصوص یک معاهده یا کنوانسیون را رعایت نکند ، تجار و شرکت‌های تجاری از کشور دیگر عضو نمی توانند مستقیماً علیه کشور نقض کننده طرح دعوا کنند، بلکه باید موضوع را به کشور متبوع خود منعکس و موضوع از طریق دولت متبوع پیگیری شود .
در برخی‌ از موارد مثل مقررات راجع به تشویق و حمایت از سرمای گذاری خارجی‌ ، سرمایه گذاران خارجی‌ مستقیماً از کنوانسیون‌های مربوط منتفع میشوند و میتوانند به استناد آن علیه دولت طرف دیگر معاهده طرح دعوا کنند
گروههای نقش آفرین در تجارت بین الملل

در تجارت بین الملل دو گروه نقش اساسی دارند:
گروه اول که تنظیم کنندگان روابط و سیاست تجاری بین کشورها می‌باشند و اموری مانند صادرات و واردات و امور گمرکی و تعرفه ها و مالیات ها را هدایت می‌کنند. در این گروه دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و اتحادیه‌ها و نهادهای جهانی نظیر سازمان تجارت جهانی، آنسیترال، یونیدروا، اتاق بازرگانی بین المللی، فعال می‌باشند.
گروه دیگر از طریق قراردادهای بین‌المللی عامل انجام تجارت هستند؛ بازرگانان، شرکتهای تجاری، پیمانکاران و سازندگان کارخانجات در کشورهای دیگر و اکتشاف کنندگان معادن و استخراج کنندگان آنها از این نمونه می‌باشند.