«Τι όμορφη είν’ η Λιβαδειά» | Φώκαια Μικράς Ασίας [Ηχογράφηση 1930]

🟡 Εμβληματικό, καθιστικό, στεριανό τραγούδι, σε αργό ρυθμό, το οποίο στην περιοχή της Μικράς Ασίας έφτασε πιθανότατα, είτε μέσω των μετακινήσεων και εγκαταστάσεων κατοίκων από τη στεριανή Ελλάδα (τέτοιες μαρτυρούνται ήδη από αρκετά παλιά), είτε μέσω της πρώιμης δισκογραφίας. Ιστορική ηχογράφηση του 1930, από την Ειρήνη Μπογιατζή, προσφυγοπούλα από τη Φώκαια της Μικράς Ασίας.

▶️ Η πρώτη ηχογράφηση του τραγουδιού έλαβε χώρα ήδη από το 1909 στη Σμύρνη, με τίτλο «Γιαννιώτικο, Αλή Πασάς». Σε εκείνη την εμβληματική ηχογράφηση, τραγουδά η «δεσποινίς Μαρία, σοπράνο», όπως αναφέρεται στον δίσκο, ενώ συνοδεύει η περίφημη Ελληνική Εστουδιαντίνα. Το τραγούδι γνώρισε και άλλες πολλές επανεκτελέσεις τα επόμενα χρόνια.

🔴 Ουσιαστικά, το εν λόγω τραγούδι είναι παραλλαγή του τραγουδιού «Αλή Πασάς». Σύμφωνα με τον Αριστομένη Καλυβιώτη (2015: 144-147): «[...] καταγράφονται τριάντα τέσσερις διαφορετικοί δίσκοι του «Αλή Πασά», που ηχογραφήθηκαν την περίοδο 1900-1926. [...]. Η μελωδία του διακρίνεται κατά κανόνα σε δύο μέρη: στο κύριο μέρος της που έχει αργό ρυθμό σαν «κλέφτικο» και στο γύρισμα, που είναι πιο γοργό. Αυτό το δεύτερο μέρος, σε πολλές εκτελέσεις είναι τραγουδισμένο χορωδιακά.

🟤 Μέχρι το 1922, το συναντάμε ηχογραφημένο στην Μικρά Ασία με τους τίτλους «Γιαννιώτικο» (ή «Γιαννιότικο») και «Γιαννιώτικος μανές». Πρέπει να διευκρινισθεί όμως ότι το τραγούδι δεν έχει την χαρακτηριστική δομή του αμανέ. Ίσως το αποκάλεσαν έτσι, λόγω του αργού ρυθμού που έχει η βασική μελωδία του. Μετά το 1922, το συναντάμε ηχογραφημένο και με τους τίτλους «Λειβαδιά αλά Μοραΐτικα» ή και σκέτο «Λειβαδιά».
Οι στίχοι του, σχεδόν σε κάθε ηχογράφηση είναι διαφορετικοί. Κατά κανόνα αναφέρονται στον Αλή Πασά. Είναι επαινετικοί γι’ αυτόν, αφού τον εξυμνούν για τη δύναμη και το κύρος του. Υπάρχουν όμως και ηχογραφήσεις, που πάνω στην μελωδία του έχουν «τοποθετηθεί» στίχοι ερωτικοί. [...]

🔴 Τραγούδι: Ειρήνη Μπογιατζή από τη Φώκαια Μικράς Ασίας
▶️ Ημερομηνία ηχογράφησης: 1930
Τόπος ηχογράφησης: Θέατρο «Αλάμπρα», Αθήνα
Συλλέκτης: Μέλπω Μερλιέ

◾ Σύντομο βιογραφικό Ειρήνης Μπογιατζή:
το 1930 ήταν 34 ετών και είχε τελειώσει την Πέμπτη Δημοτικού. Είχε παντρευτεί δύο φορές. Διέμενε στην Κρεμμυδαρού Δραπετσώνας και έφτασε στην Ελλάδα το 1924. Στην ιστορική αυτή ηχογράφηση είχε τραγουδήσει 11 τραγούδια, τα δύο εκ των οποίων στην τουρκική γλώσσα. Ο πατέρας της ήταν βιολιτζής και τραγουδιστής.


Οι στίχοι:
Τι όμορφη είναι η Λιβαδειά
που είναι μες στο ρέμα,
παν' τα κορίτσια για νερό
κι έρχονται φιλημένα.

Αρβανίτες, αρβανίτες
πού είν' ο Αλή Πασάς κοπρίτες;
Μέσα είναι και κοιμάται
και κανέναν δε φοβάται.

Άλλη καμία δεν το 'βαλε
το λαχούρι* φουστάνι,
κυρά Φροσύνη το 'βαλε
και βγήκε στο σεργιάνι.

Ντερμπεντέρισσα Βασίλω
βάλ' το μπράτσο σου να γείρω,
βάλ' το μπράτσο σου να γείρω
ντερμπεντέρισσα Βασίλω.

Ξύπνα καημένε Αλή Πασά
να δεις τα Γιάννενά σου,
οι Έλληνες τα πήρανε
δεν είναι πια δικά σου.

Έλα, έλα με τα μένα
κι ασ' τη μάνα που σε εγέννα
κι ασ' τη μάνα που σε εγέννα
έλα, έλα με τα μένα.

*λαχούρι (τουρκ.) = ύφασμα με συγκεκριμένα ανατολίτικα σχέδια ή μοτίβα το οποίο φορούσαν είτε ως φόρεμα, είτε ως σάλι

#greek_folk_music