ANKARA DENEME SAHNESİ - SAMAH

Bektaşilerin ve Alevilerin genellikle kış aylarında çoğu zaman Cuma akşamları yaptıkları dinsel törenlere "Ayin-i Cem" adı verilmektedir. Tören, tekkede veya evde yapılır. Törene "Dede" veya "Baba" başkanlık eder. Gösterimiz, bir Ayin-i Cem cem töreni içinde yer alan farklı törenlerin, farklı yörelerin Samah'larının (dini danslarının) bir araya getirilmiş ve gösteriye dönüştürülmüş biçimidir.

Gösteri eşik duası ile açılır. Eşik, bir geçiş simgesidir. İçeri girenler, eşikten ve Dede'den niyaz alır, yerlerine otururlar. Eşikte Ayin-i Cem'in güvenliğini sağlayan "gözcü"leri temsil eden sopalar bulunur.

Ayin-i Cem töreninde başta Dede'nin olmak üzere on iki farklı görevin temsil edildiği postlar (makam) bulunur. İkinci tören, bu görevlerden biri olan 'çerağcı'nın duası eşliğinde yardımcıları ile birlikte meydanı çevreleyen mumları yakmasıdır. Bu tören, Tanrı ışığına ulaşmanın, aydınlanmanın ve kötülüklerden arınmanın simgesel anlatımıdır.

Üçüncü tören, "Kardeşlik Töreni" – müsahip olma- dır.Törene katılanlar arasında evli iki çift, on iki görevden birini temsil eden 'rehber' in önderliğinde ve Dede'nin onayıyla kardeş olurlar. Birbirlerini her şart altında korumak ve destek olmak üzere söz verirler. Sonra eşleriyle birlikte samah dönerler. Kardeşlik kutsanır.

"Sofra Töreni"ni "Yargı Töreni" izlemektedir. Topluluk içinde aralarında sorun olanlar, bunu Dede'nin huzurunda dile getirirler. Dede'nin yol göstermesiyle sorun çözülür, taraflar barışırlar. Bu tören de "Kardeşlik Töreni" gibi toplumun birlikteliğinin sağlıklı bir biçimde yürütülmesini sağlayan bütünleştirici bir gelenektir.

"Yargı Töreni"ni on iki görevliden biri olan "Süpürgeci"nin süpürgesiyle yaptığı simgesel temizlik ve dua izler. Bu tören, meydanın ve dolayısıyla toplumun temizliğini, arınmasını simgelemektedir.

İzleyeceğiniz gösteride yer alan "Bereket Duası" Buğday Piri Hacıbektaş için yapılan hasat sonu duası ve töreni, 'rahmet'in (su-yağmur) ve 'bereket'in (ekin-buğday) bolluğuna yönelik dua, Hz. Hüseyin içindir.

Ayin-i Cem'e katılanlar, bu tören sırasında dinsel danslarını (samah) yaparlar. Gösterimizde, araştırmacılar tarafından farklı yörelerden derlenmiş, sırasıyla Antalya Teke Köyü Garipler Samahı, Samsun Lâdik Samahı, Malatya Kardeşler Samahı, Silifke Samahı, Urfa Samahı ve Tokat Samahı yer almaktadır.

Bu felsefenin özü olan 'İnsan'ın kendine güvenen, üreten, saygı duyulan birey olduğu, tüm sorunları kendilerinin çözeceği, Dede'nin son duasıyla belirtilir.