Скачать или смотреть ติตถชาดก : เมื่อความเข้าใจคือหนทางสู่การบรรลุ

เรื่อง: เบื่อเพราะซ้ำซาก: เมื่อความเข้าใจคือหนทางสู่การบรรลุ

ในดินแดนแห่งพุทธธรรม มีเรื่องราวหนึ่งที่สอนให้เราเข้าใจถึงแก่นแท้ของจิตใจมนุษย์ได้อย่างลึกซึ้ง เรื่องนี้เริ่มต้นขึ้นที่พระเชตวัน เมื่อพระสารีบุตร พระอัครสาวกผู้เป็นเลิศด้านปัญญา ต้องเผชิญกับศิษย์ผู้ที่ปฏิบัติธรรมมานานถึง 4 เดือน แต่ยังคงไม่บรรลุผลสำเร็จใด ๆ เลย ด้วยความหวังดี ท่านจึงนำศิษย์รูปนี้ไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า

เมื่อกรรมฐานไม่เข้ากับ 'อาสยานุสัย'

พระสารีบุตรกราบทูลว่าท่านได้มอบ "อสุภกรรมฐาน" (การพิจารณาร่างกายว่าไม่สวยงาม) ให้กับศิษย์ แต่พระพุทธเจ้าทรงแย้มพระสรวลแล้วตรัสว่า "สารีบุตรเอ๋ย... ท่านยังไม่รู้จักใจเขาแท้จริง" พระองค์ทรงอธิบายว่าภิกษุรูปนี้เคยเกิดเป็นช่างทองมาถึง 500 ชาติ จิตใจจึงผูกพันกับความงาม จะให้มาพิจารณาความไม่สวยงามนั้นเป็นเรื่องยากนัก นี่คือ 'อาสยานุสัย' หรือความเคยชินที่ฝังลึกอยู่ในจิตใจ

เปลี่ยนวิธีการ เพื่อให้เข้าใจ

พระพุทธเจ้าทรงให้พระสารีบุตรกลับไป และทรงดูแลภิกษุรูปนั้นด้วยพระองค์เองตลอดทั้งวัน ไม่ว่าจะเป็นการไปบิณฑบาตหรือฉันอาหารอย่างดี เมื่อถึงเวลาเย็น พระองค์ทรงพาภิกษุไปที่สระโบกขรณีที่งดงาม และเนรมิตดอกบัวสีชมพูขนาดใหญ่ขึ้นมา แล้วตรัสให้ภิกษุรูปนั้นนั่งพิจารณาดอกบัว

ขณะที่ภิกษุมองดู ดอกบัวนั้นค่อย ๆ เหี่ยวเฉาและโรยราลงไปต่อหน้าต่อตา ความงามที่เคยมีกลับกลายเป็นความแห้งกรอบ ภิกษุจึงได้คิดขึ้นในใจว่า “เมื่อครู่ยังงามอยู่เลย... แต่กลับเปลี่ยนแปลงไปหมด” ทันใดนั้น ความจริงของชีวิตเรื่อง ไตรลักษณ์ (อนิจจัง, ทุกขัง, อนัตตา) ก็แล่นเข้าสู่จิตใจอย่างลึกซึ้ง

พระพุทธเจ้าทรงเปล่งแสงจากพระคันธกุฎีและตรัสคาถาว่า “จงตัดความยึดมั่นเสีย เหมือนคนตัดดอกบัวในฤดูสารท...” เมื่อสิ้นสุดคาถา ภิกษุรูปนั้นก็บรรลุพระอรหัตในทันที!

ความเข้าใจที่ลึกซึ้งข้ามภพชาติ

เมื่อเหล่าภิกษุสงฆ์ต่างพากันชื่นชมในพระปัญญาธิคุณของพระพุทธเจ้าที่สามารถนำทางให้ภิกษุรูปนี้บรรลุธรรมได้ในเวลาเพียงวันเดียว พระพุทธองค์ก็ตรัสว่า “เรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องแปลกหรอก... ข้ารู้ใจเขาไม่ใช่แค่ชาตินี้ แต่แม้ในอดีตก็เคยรู้!”

จากนั้น พระองค์ทรงนำเรื่องราวในอดีตมาเล่าสู่กันฟัง สมัยที่พระโพธิสัตว์เป็นอำมาตย์ผู้ฉลาดเฉลียวในกรุงพาราณสี มีม้าของพระราชาตัวหนึ่งไม่ยอมลงอาบน้ำในท่าประจำ ทั้งที่เคยอาบมาหลายครั้งแล้ว เมื่อพระโพธิสัตว์พิจารณาแล้วก็กล่าวว่า “ม้านี่เบื่อเพราะซ้ำซากแน่แท้ เหมือนคนที่กินข้าวปายาสทุกวัน ก็ยังมีวันเบื่อ!” แล้วจึงแนะนำให้เปลี่ยนท่าอาบน้ำ เมื่อคนเลี้ยงม้าทำตาม ม้าก็ลงน้ำอย่างร่าเริง

เรื่องนี้สอนให้เรารู้ว่า การทำอะไรซ้ำ ๆ เดิม ๆ แม้จะดีแค่ไหน ก็สามารถทำให้เกิดความเบื่อหน่ายได้ ความเข้าใจในธรรมชาติของจิตใจ และการปรับเปลี่ยนวิธีการให้เหมาะสมกับแต่ละบุคคล จึงเป็นหนทางที่สำคัญที่สุดสู่การบรรลุเป้าหมาย เช่นเดียวกับการสอนของพระพุทธเจ้า ที่ไม่ได้ยึดติดกับวิธีการ แต่เข้าใจใน 'อัธยาศัย' หรือความเคยชินของแต่ละบุคคล และนำทางด้วยวิธีการที่เหมาะสมที่สุด

#อรรถกถา #ติตถชาดก #การเบื่อเพราะซ้ำซาก #เบื่อ #อสุภกรรมฐาน #อาสยานุสัย #พระพุทธเจ้า #พระสารีบุตร #กรรมฐาน #ไตรลักษณ์ #พุทธประวัติ