طوایف و دسته جات جن و شیطان - آیت الله محمدرضا نکونام

شیطان یک واژه حقیقی است، افراد حقیقی دارد و ذوالعقول هستند. ما به حیوانات شیطان نمی‌گوییم (من الجنّ و الانس). اما از قرآن که خارج می‌شوید، تنها در کتاب بحارالانوار حدود سه الی چهار هزار مورد شیطان آمده است. شیاطین ۴۴۷ بار، الشیطان ۱۵۳۳ بار (الف لام آن هم الف لام شخصیت است) و موارد بسیاری از هم خانواده‌های این واژه مانند شیطانا، شیطانه، شیطانین، شیطانهم، شیطانی، شیطانهنّ در کتاب بحار آمده است. چه دشمن قدر قدرتی است این شیطان؟! حتی یک مورد آنها نیز نسبت به حیوان نیست. قلوبهم قلوب الشیاطین. ممکن است پرسید حیوانات نیز دارای قلب هستند؟ اولاً همه حیوانات قلب ندارند. قلب با دل متفاوت است. قلب مرکز تصمیم گیری است آن هم به صورت کلی. حیوانات ادراکات جزئی دارند. فرق بین انسان و حیوان همین است. پس شیاطین دارای قلوبند و همسایگان آنها هم مثل آنانند (قلوبهم قلوب الشیاطین). شیاطین دارای صورت و گردن هستند. سلیمان نبی تمام آنها را به میخ کشید (سلیمان ملک الجنّ و الانس و الشیاطین). حیوانات از شیاطین متفاوتند. آن حرف یا آن زیاد شیعه الشیطان و یا الغضب جمره من الشیطان نه اینکه غضب شیطان است؛ یعنی غضب آتشی از شیطان است یا این آتش را شیطان می‌اندازد که حرف درستی است. غضب فعل شیطان است نه خود آن. غضب که قلب ندارد. لیس من احد الا و معه ملکٌ و شیطانٌ یعنی هیچ کس نیست مگر آن که در شبانه روز یک ملک یا شیطان دور او بگردند. آدم خودش تنها نیست و دائم با ملک و شیطان همراه است و بستگی به قرب و بعد او دارد که زور کدام بچربد. بعض الکلاب یسمّی الشیطانا یعنی برخی از سگها را شیطان می‌نامند نه اینکه الکلب شیطان یعنی سگ شیطان است. دیگر میکروب شیطان نمی‌تواند باشد؛ شیطانی که قصد فریب مردم و حتی انبیاء را دارد باید ذوالعقول باشد. اگر در روایت می‌آید که اگر وزغی را می‌کشید مثل آن است که شیطان را کشته‌اید یعنی شیطان به جلد وزغ می‌رود نه اینکه وزغ شیطان است. یک دسته از روایات همانند روایت قبلی هستند مانند اینکه شیطان دور و بر شتر می‌پلکد و یا در منخر حیوانات وارد می‌شود. چرا عده‌ای می‌خواهند شیطان را کوچک و ضایع نشان دهند؟! می‌گویند شب شیطان دارد نه اینکه شب شیطان است؛ شتر، مار و عقرب نیز چنین هستند. یک دسته از شیاطین خود را در حیوانات جا می‌دهند، در آنها زندگی می‌کنند و با آنها کار می‌نمایند. می‌فرماید «انّ معاویه کالشیطان رجیم» معاویه مثل شیطان رجیم است. ما که گفتیم معاویه بالاتر از شیطان است چون شیطان در مقایسه با او کم آورد. الشیطان اثنان شیطان الجنّ و الانس یعنی شیطان دو دسته است: شیطان جن و انس. به عبارت دیگر، شیطان یا انس است و یا جن و بقیه محل ورود برای این دو دسته شیطان هستند.البته فقط انسان قوی می‌تواند مانند جن وارد لاک حیوانات شود ولی شیاطین می‌توانند. اولئک کالانعام بعضهم اضلّ شبیلا یعنی انسان نه تنها می‌تواند مثل حیوان شود بلکه می‌تواند حیوان واقعی شود. می‌تواند تبدیل به حیوانی شود که گرگ از او وحشت کند. در معاد هم اینگونه محشور می‌شوند. همین جانوران جن و انس جهنم را پر می‌کنند. انسان حیوان ناطق است، وقتی نطق او راه نیفتاد، می‌شود حیوان نوعی نه حیوان جنسی. آن حیوان جنسی است که مکلف نیست. هنگامی که حیوان نوعی صورت کلی پیدا کرد، نطق هم دارد.
ابلیس و خنّاس شناسنامه دارند. در ثبت احوال کل همه شیاطین شناسنامه دارند و حقیقی هستند. در قیامت تمام مخلوقات الهی با شناسنامه قابل شمارشند. تعداد شیاطین و جن از انسانها بیشتر است. اینکه این موجودات چگونه به درون انسانها یا حیوانات رسوخ پیدا می‌کنند به واسطه وجود متفاوت آنها است.
منبع: پیش نویس درس شیطان شناسی
آیت الله محمدرضا نکونام