सडा किल्ला | सडा | खानापूर | बेळगांव | कर्नाटक | Sada Fort | Khanapur | Belgaon Karnataka ಸದಾ ಕಿಲ್ಲಾ

सडा किल्ला (Sada Fort) किल्ल्याची ऊंची : 2600
किल्ल्याचा प्रकार : गिरीदुर्ग डोंगररांग: तिलारी डोंगररांग
जिल्हा : बेळगाव श्रेणी : मध्यम
महाराष्ट्र कर्नाटक आणि गोवा या तीन राज्यांच्या सीमेवर असलेला सडा किल्ला कर्नाटक राज्यातील बेळगाव जिल्ह्यात आहे . सडा हा चोर्लाघाट आणि परिसरावर लक्ष ठेवण्यासाठी बांधलेला किल्ला आहे .
पहाण्याची ठिकाणे :
सडा गावाची वस्ती किल्ल्याच्या पायथ्याशी आहे . या वस्तीत देसाईच्या घराजवळ एक सुंदर पायऱ्यांची विहीर आहे . गावतले लोक हडपीची विहिर म्हणून या विहिरीला ओळखतात. विहीर चावीच्या आकाराची असून दोन स्तरात आहे . १८ पायऱ्या उतरुन गेल्यावर आपण विहीरीच्या पहील्या टप्प्यावर पोहोचतो. याठिकाणी विहिरीच्या भिंतीत ठरावीक अंतरावर ३ फूट उंचीचे कमान असलेले (एक माणूस बसू शकेल इतक्या उंचीचे) कोनाडे आहेत . याभागातून विहिरीला संपूर्ण चक्कर मारता येते .
पुन्हा पायऱ्यावर येउन खाली उतरल्यावर कमान असलेला दरवाजा आहे . त्यातून पाण्यापर्यंत जाता येते. ही सुंदर विहिर पाहून गावातील विठ्ठल मंदिर गाठावे . मुक्कामास हे मंदिर योग्य आहे. मंदिराच्या बाजूला असलेल्या पायऱ्या चढून गेल्यावर डाव्या बाजूची पायवाट राजवाड्याकडे जाते . या ठिकाणी एक पडक चौसोपी वाडा आहे . या वाड्यात पावणाई देवीचे ठाणे आहे . यावाड्याच्या बाजूला काही पडक्या वाड्यांचे अवशेष आहेत . वाडा पाहून पुढे गेल्यावर आपण होळीच्या माळावर पोहोचतो. याठिकाणी सडा गावातील लोक होळी पेटवतात. माळावरुन पुढे गेल्यावर किल्ल्याची पहिली तटबंदी लागते . तटबंदीतून आत आल्यावर उजव्या बाजूने पुढे जावे . आपल्या उजव्या बाजूला वरच्या बाजूस किल्ल्याची आतील तटबंदी आणि बुरुज दिसतात. पुढे चालत गेल्यावर एक बांधीव मार्ग दिसतो. हा मार्ग तटबंदी बाहेरील विहिरीकडे जातो. किल्ल्यावर पाण्याची सोय नसल्यामुळे किल्ल्या बाहेरून पाणी आणण्यासाठी हा बांधीव मार्ग बांधलेला होता. हा मार्ग किल्ल्याच्या आतील तटबंदीतून किल्ल्यात जातो. सध्या मात्र हा मार्ग कोसळलेला आहे . विहिर पाहून परत आल्या मार्गाने परत येउन किल्ला चढायला सुरुवात करावी. किल्ल्याच्या दरवाजाचे दगड या मार्गावर पडलेले आहेत. गोमुखी दरवाजातून आपण किल्ल्यात प्रवेश करतो. दरवाजाच्या आत दोन्ही बाजूला पहारेकऱ्यांसाठी देवड्या आहेत. त्या ओलांडून पुढे गेल्यावर उजव्या बाजूला तटबंदीत एक कमानदार खिडकी आहे . त्यातून खालचे मांगेली गाव , तिलारी धरण आणि दुरवरचा प्रदेश दिसतो. टेहळणीसाठी या खिडकीची योजना केलेली आहे . या खिडकीच्या समोरच्या बाजूला असलेल्या दरवाजातून आपण गडमाथ्यावर पोहोचतो. येथून डाव्या बाजूने जाणाऱ्या वाटेने पुढे चालत गेल्यावर दुसऱ्या बुरुजावर एक ओतीव तोफ आहे . किल्ल्याचा आवाका त्यामानाने छोटा आहे . अर्ध्या तासात किल्ला पाहून होतो.
पोहोचण्याच्या वाटा :
सडा किल्ल्यावर महाराष्ट्र आणि कर्नाटक या दोन्ही राज्यातून जाता येते.
महाराष्ट्रातून जाण्यासाठी :- मुंबई गोवा महामार्गावरील बांदा येथून एक रस्ता दोडामार्गला जातो. दोडामार्ग बस स्थानकातून फणसवाडीला जाण्यासाठी दिवसातून तीन एसटी बस आहेत . या बसने मांगेली गावात उतरावे . या गावातून रस्ता आणि पायवाट सडा गावात जाते . मांगेली ते सडा ही वाट चढत जाण्यासाठी अर्धातास लागतो. खाजगी वहानाने दोडामार्ग - खोकरुळ - मांगेली मार्गे सडा गावात जाता येते. दोडामार्ग ते सडा अंतर ५१ किलोमीटर आहे.
कर्नाटक :- सडा गाव कर्नाटकात आहे पण कर्नाटकातून एसटी बस सडा गावात येत नाही . बेळगाव ते सडा अंतर ६० किलोमीटर आहे . बेळगावहून बसेस चोर्ला पर्यंत जातात . चोर्ला ते सडा अंतर १० किलोमीटर आहे . .ಸದಾ ಕಿಲ್ಲಾ (ಸದಾ ಕೋಟೆ)
ಕಿಲ್ಯಾಚಾ ಪ್ರಕಾರ : ಗಿರಿದುರ್ಗ ಡೊಂಗರರಂಗ: ತಿಲಾರಿ ಡೊಂಗರರಂಗ
ಜಿಲ್ಹಾ : ಬೆಳಗಾವ ಶ್ರೇಣಿ : ಮಧ್ಯಮ. ಸದಾ ಹಾ ಚೋರ್ಲಾಘಾಟ್ ಆಣಿ ಪರಿಸರವರ ಲಕ್ಷ ಠೇವಣ್ಯಾಸಾಥಿ ಬಾಂಧಲೆಗಳ ಕಿಲ್ಲಾ ಆ.
ಪಹಣ್ಯಾಚಿ ಠಿಕಾಣೆ :
ಸದಾ ಗಾವಾಚೀ ವಸ್ತಿ ಕಿಲ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪಾಯಥ್ಯಾಶೀ ಆಹೇ . ಯಾ ವಸ್ತಿತ್ ದೇಸಾಯಿಚ್ಯಾ ಘರಾಜವಲ್ ಒಂದು ಸುಂದರ ಪಾಯ್ಯಾಂಚಿ ವಿಹೀರ್ ಆಹೇ . ಗಾವತಲೇ ಲೋಕ ಹಡಪೀಚಿ ವಿಹಿರ್ ಮ್ಹಣೂನ ಯಾ ವಿಹಿರೀಲಾ ಒಳಖತಾತ್. ವಿಹೀರ್ ಚಾವೀಚ್ಯಾ ಆಕಾರಾಚಿ ಅಸೂನ್ ದೋನ್ ಸ್ತರಾತ್ ಆಹೇ . 18 ಪಯ್ಯಾ ಉತರುನ್ ಗೆಲ್ಯಾವರ್ ಆಪನ್ ವಿಹೀರೀಚ್ಯಾ ಪಹೀಲ್ಯಾ ಟಪ್ಯಾವರ್ ಪೋಹೋಚತ.. ಯಾಭಾಗಾತೂನ ವಿಹಿರೀಲಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಕ್ಕರ್ ಮಾರತಾ ಯೇತೆ .
ಪುನ್ಹಾ ಪಾಯ್ಯಾವರ ಯೇವುನ್ ಖಾಲಿ ಉತ್ತರಲ್ಯಾವರ ಕಮಾನ ಅಸಲೆಗಳ ದರವಾಜಾ ಆಹೆ . ತ್ಯಾತೂನ್ ಪಾಣ್ಯಾಪರ್ಯನ್ತ ಜಾತಾ ಯೇತೇ । ಹೀ ಸುಂದರ ವಿಹಿರ್ ಪಾಹೂನ್ ಗಾವತೀಲ ವಿಠ್ಠಲ ಮಂದಿರ ಗಾಠಾವೇ . ಮುಕ್ಕಾಮಾಸ್ ಹೇ ಮಂದಿರ ಯೋಗ್ಯ ಆಹೆ. ಮಂದಿರಾಚ್ಯಾ ಬಾಜೂಲಾ ಅಸಲೆಲ್ಯಾ ಪಾಯ್ಯಾ ಚಢೂನ್ ಗೆಲ್ಲ್ಯಾವರ್ ಡಾವ್ಯಾ ಬಾಜೂಡವಾಚಿ ಪಾ ಯಾ ಠಿಕಾಣಿ ಒಂದು ಪದಕ ಚೌಸೋಪಿ ವಾಡಾ ಆಹೇ . ಯಾ ವಾಡ್ಯಾತ್ ಪಾವನೈ ದೇವಿಚೇ ಥಾಣೇ ಆಹೇ . ಯಾವದ್ಯಾಚ್ಯಾ ಬಾಜೂಲಾ ಕಹೀ ಪದ್ಯಾ ವಾಡ್ಯಾಂಚೇ ಅವಶೇಷ ಆಹೇತ್ . ವಾಡಾ ಪಾಹೂನ್ ಪುಢೆ ಗೆಲ್ಯಾವರ್ ಆಪನ್ ಹೋಲೀಚ್ಯಾ ಮಾಳವರ್ ಪೋಹೋಚತೋ. ಯಾಠಿಕಾಣಿ ಸದಾ ಗಾವತೀಲ್ ಲೋಕ ಹೋಳಿ ಪೇಟವತಾತ್. ಮಾಳವರುನ ಪುಢೆ ಗೆಲ್ಯಾವರ ಕಿಲ್ಯಾಚಿ ಪಹಿಲಿ ತಟಬಂಡಿ ಲಾಗತೇ . ತಟಬಂದೀತೂನ್ ಆತ ಆಳ್ವಾವರ್ ಉಜವ್ಯಾ ಬಾಜೂನೇ ಪುಢೇ ಜಾವೇ . ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಉಜವ್ಯಾ ಬಾಜೂಲಾ ವರಚ್ಯಾ ಬಾಜೂಸ್ ಕಿಲ್ಯಾಚಿ ಆತೀಲ್ ತಟಬಂಡಿ ಆಣಿ. ಪುಢೆ ಚಲತ್ ಗೆಲ್ಲ್ಯಾವರ್ ಒಂದು ಬಾಂಧೀವ ಮಾರ್ಗ ದಿಸತೋ. ಹಾ ಮಾರ್ಗ್ ತಟಬಂಡಿ ಬಾಹೇರೀಲ್ ವಿಹಿರಿಕಡೆ ಜಾತೋ. ಕಿಲ್ಯಾವರ ಪಾಣ್ಯಾಚಿ ಸೋಯ ನಸಲ್ಯಾಮುಳೆ ಕಿಲ್ಯಾ ಬಾಹೇರೂನ್ ಪಾಣಿ ಆಣಣ ಧಾಮ ಧಾಮ ಹಾ ಮಾರ್ಗ್ ಕಿಲ್ಯಾಚ್ಯಾ ಆತೀಲ್ ತಾಟಬಂದೀತೂನ್ ಕಿಲ್ಯಾತ್ ಜಾತೊ. ಸಾಧ್ಯ ಮಾತ್ರಾ ಹಾ ಮಾರ್ಗ ಕೋಸಲೆಲಾ ಆಹೆ . ವಿಹಿರ್ ಪಾಹೂನ್ ಪರತ ಆಲ್ಯ ಮಾರ್ಗನೇ ಪರತ ಯೇವುನ್ ಕಿಲ್ಲಾ ಚಡಾಯಲಾ ಸುರುವತ ಕರಾವಿ. ಕಿಲ್ಯಾಚ್ಯಾ ದರವಾಜಾಚೆ ದಗಡ ಯಾ ಮಾರ್ಗಾವರ ಪದಲೇಲೆ ಆಹೇತ. ಗೋಮುಖಿ ದರವಾಜಾತೂನ್ ಆಪನ್ ಕಿಲ್ಯಾತ್ ಪ್ರವೇಶ ಕರತೋ. ದರವಾಜಾಚ್ಯಾ ಆತ ದೋನ್ಹಿ ಬಾಜೂಲಾ ಪಹಾರೇಕ್ಯಾಂಸಾಠಿ ದೇವಡ್ಯಾ ಆಹೇತ. ತ್ಯಾ ಒಲಾಂಡೂನ್ ಪುಢೇ ಗೆಲ್ಯಾವರ ಉಜವ್ಯಾ ಬಾಜೂಲಾ ತಟಬಂದೀತ್ ಒಂದು ಕಮಾನದಾರ ಆಖಿ. ತ್ಯಾತೂನ ಖಾಲಿ ಮಂಗಲೀ ಗಾವ , ತಿಲಾರಿ ಧರಣ ಆಣಿ ದುರವರಚಾ ಪ್ರದೇಶ ದಿಸತೋ. ತೇಹಳಣೀಸಾಠಿ ಯಾ ಖಿಡಕೀಚಿ ಯೋಜನೆ ಕೇಳಲಿ ಆಹೆ . ಯಾ ಖಿಡಕೀಚ್ಯಾ ಸಮೋರಚ್ಯಾ ಬಾಜೂಲಾ ಅಸಲೆಲ್ಯಾ ದರವಾಜಾತೂನ್ ಆಪಾನ್ ಗಡಮಾಥ್ಯಾವರ ಪೋತ. ಯೇಥೂನ್ ದಾವ್ಯಾ ಬಾಜೂನೆ ಜಾಣಯ್ಯ ವಾಟೆನೆ ಪುಢೆ ಚಾಲತ್ ಗೆಲ್ಯಾವರ ದುಸಯ್ಯ ಓವರಾಯ. ಕಿಲ್ಯಾಚಾ ಆವಾಕಾ ತ್ಯಾಮಾನಾನೇ ಛೋ