صدای خشایارشا، پادشاه بزرگ هخامنشی

شبیه سازی صدای شاه بزرگ هخامنشی، شاه شاهان، خشایارشاه - متن: کتیبه خشایارشا که در کنار دریاچه وان ترکیه یافت شده است!.

سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در نزدیکی دریاچه وان ترکیه، بر فراز صخره‌ای و در ارتفاع ۲۰ متری از سطح زمین و در نزدیکی یک قلعه واقع شده‌است. این کتیبه در اصل توسط داریوش بزرگ آماده‌سازی شده‌است اما به دلائلی تکمیل نشده و خالی رها شده‌است، اما خشایارشا پسر داریوش بزرگ، در دوران زمامداری خود آن را تکمیل کرده و به یادگار گذاشته‌است. این کتیبه ۲۷ سطر و ۳ ستون دارد و از چپ به راست و به سه زبان پارسی باستان، اکدی و عیلامی نوشته شده‌است.

خَشایارشای یکم (به پارسی باستان: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠)، یا خَشایارشای بزرگ، فرنامیده به شاه شاهان پسر داریوش بزرگ و آتوسا دختر کوروش بزرگ، پنجمین پادشاه هخامنشی در سال‌های (۴۸۵ تا ۴۶۵ پیش از میلاد) است. داریوش بزرگ پسران بسیاری داشت که بزرگ‌ترین آن‌ها آرتوبازان بود، ولی داریوش خشایارشا را که بزرگ‌ترین فرزند آتوسا دختر کوروش بود به جانشینی برگزید. خشایارشا در سال ۴۸۶ پیش از میلاد در سی و چهار سالگی پس از مرگ پدر به دلیل خون و اقتدار و نفوذ بسیار مادرش اتوسا به پادشاهی رسید. خشایارشا بر کشوری فرمان می‌راند که بزرگترین شاهنشاهی تاریخ جهان از نظر درصد مردمانی که در آن می‌زیسته‌اند است. 44 درصد مردمان جهان در این گستره زندگی می‌کرده‌اند.
نام خشایارشا از دو بخش «خشای» به معنای «فرمان‌روا» و «آرشا» به‌معنای «قهرمان‌مرد» پدید آمده‌است. معنای این نام می‌تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است» یا فرمانروای قهرمانان باشد. خشایار یعنی آنکه در راستی سلطنت می‌کند و وقتی که به سمت ولایتعهدی منسوب شد این لقب را بر او نهادند.