ฉุยฉายเบญกายแปลง

อัตลักษณ์การรำฉุยฉายในการแปลงกายของตัวละครแต่ละประเภทในการแสดงโขน
.
รำฉุยฉายเบญกาย
.
ผู้แสดง: พัชรพล เหล่าดี
.
ถ่ายทอดท่ารำ: ดร.ชวลิต สุนทรานนท์ นักวิชาการละครและดนตรีทรงคุณวุฒิ สำนักการสังคีตกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม

.
เรื่องย่อ
ทศกัณฐ์ทราบว่าพระรามยกกองทัพมาตั้งที่เชิงเขาเหมติรันก็คิดวิตกและหาทางจะ
ตัดสงครามเสียแต่แรกเริ่ม จึงสั่งนางเบญกายธิดาของพิเภก ซึ่งเป็นหลานของทศกัณฐ์ให้แปลงกายเป็นนางสีดา แล้วแกล้งทำตายลอยน้ำไปติดอยู่ที่ท่าสรงของพระราม นางเบญกายจำเป็นต้องปฏิบัติตาม
บัญชาของทศกัณฐ์

พระรามเสด็จถึงท่าสรง พร้อมด้วยพระลักษมณ์และพลวานรทอดพระเนตรเห็น
นางเบญกายที่แปลงร่างเป็นนางสีดานอนตายอยู่ที่หาดทรายก็โอบกอดพลางร่ำไห้คร่ำครวญด้วย
ความเศร้าโศก และทรงพิโรธหนุมานที่เป็นต้นเหตุทำให้นางสีดาตาย หนุมานขอพิสูจน์ศพด้วยการ
เผาไฟ พระราม ทรงอนุญาตให้ทำเชิงตะกอนนำศพขึ้นเผาได้ นางเบญกายทนความร้อนไม่ได้ จำต้องกลับเป็นร่างเดิมเหาะหนีไป หนุมานเหาะตามไปจับตัวได้แล้วนำมาถวายพระราม

- ปี่พาทย์ทำเพลงรัว -
- ร้องเพลงฉุยฉาย -
ฉุยฉายเอย
จะเข้าไปเฝ้าเจ้าก็กรีดกราย
เยื้องย่างเจ้าช่างแปลงกาย
ให้ละเมียดละม้ายสีดานงลักษณ์
ถึงพระรามเห็นทรามวัย
จะฉงนพระทัยให้อะเหลื่ออะหลัก

งามนักเอย
ใครเห็นพิมพ์พักตร์ก็จะรักจะใคร่
หลับก็จะฝันครั้นตื่นก็จะคิด
อยากจะเห็นอีกสักนิดหนึ่งให้ชื่นใจ
งามคมดูจคมศรชัย
ถูกนอกทะลุในให้เจ็บอุรา

- ร้องแม่ศรี -
แม่ศรีเอย แม่ศรีรากษสี
แม่แปลงอินทรีย์ เป็นแม่ศรีสีดา
ทศพักตร์มาลักเห็น จะตื่นเต้นในวิญญา
เหมือนล้อเล่นให้เป็นบ้า ระอาเจ้าแม่ศรีเอย ฯ

อรชรเอย อรชรอ้อนแอ้น
เอวขาแขนแมน แม้นเหมือนกินนรี
ระทวยนวยนาด วิลาสจรลี
ขึ้นปราสาทมณี เฝ้าพระปิตุลาเอย ๆ

- ปี่พาทย์ทำเพลงเร็ว - ลา -

รูปแบบ รำฉุยฉายแบบเต็ม

โครงสร้างเพลงฉุยฉายเบญกาย

ประกอบด้วย
- เพลงออก (ใช้เพลงรัว/เพลงฉุยฉาย)
- เพลงฉุยฉาย 2 บท (บทละ 3 คำร้อง) และเพลงแม่ศรี 2 บท (บทละ 2 คำร้อง) จบ
คำร้องทุกคำปี่เป่าเลียนเสียงคำร้อง และจบเพลงฉุยฉายแต่ละบทปี่พาทย์รับเพลงฉุยฉายจบเพลง
แม่ศรีแต่ละบทปี่พาทย์รับเพลงแม่ศรี
- เพลงเข้า (ใช้เพลงเร็ว – ลา)