بحثی درباره حسادت؛ با تکیه بر کتاب حسادت به بالادستی و تمسخر پایین دستی

------------ توضیحات -----------
فیسک استاد روانشناسی اجتماعی در دانشگاه پرینستون است و از او کتاب "شناخت اجتماعی" به فارسی ترجمه شده است.
در این کتاب، فیسک علاوه بر پرداختن به پدیده رشک و حسادت و همچنین تحقیر و تمسخر دیگران به تبیین نظریه بین فردی خود می پردازد. بر این اساس و پیرو پژوهش های متعددی که او و همکارانش انجام داده اند، انسانها هنگام مواجه شدن با یکدیگر و حتی برای مقاطع کوتاه، بسرعت و خودکار از دو بُعد یا جنبه بین فردی یکدیگر را ارزیابی می کنند: اول اینکه آیا آن فرد دوست است یا دشمن؟ بعبارت دیگر با فردی مواجه هستیم که قصد کمک به ما را دارد یا بنوعی در صدد آسیب به ماست. دوم اینکه آیا او از من توانمندتر، داراتر و قوی تر است یا نسبت به من در رده پایین تری قرار دارد؟ یعنی بسرعت جایگاه نسبی خود را با وی می سنجیم. به اعتقاد فیسک این ارزیابی ها ریشه در سیستم تکاملی و زیستی داشته و حتی در حیوانات نیز صورت می پذیرد. گاهی در چند ثانیه شکل می گیرد و ما براحتی قادر به مهار آن نیستیم. ما در واقع محاسبه گر خودکار و لحظه ایی جایگاه و نیت دیگران هستیم.
حال در مواردی که فرد را ناتوان و بسیار پایین تر از خود و همچنین خصم گونه ارزیابی کنیم هیجان پیچیده و مرکب تحقیر و تمسخر را تجربه خواهیم کرد. در مقابل، به افراد با رویه خصمانه ولی توانمند و برتر از خود حسادت می ورزیم.
هریک از این هیجانات مرکب بین فردی با تغییرات بدنی و فیزیولوژیک خاص و همچنین تبعات روانی همراه هستند. بعنوان مثال در حالت تمسخر، انتساب حالات ذهنی و به اصطلاح "ذهنی سازی" کاهش می یابد. ما به فرودستان غیر دوست، احساسات و گرایشات شناختی و عاطفی ساده تری نسبت می دهیم و اعمال آنها را با طرح واره های کلی توضیح می دهیم. برعکس نسبت به بالادستان، حالات بیش-ذهنی سازی پیدا کرده و در رفتار آنها نیت و شناخت های پیچیده تر می بینیم. این فرایندها در شکل گیری انگ، باور به توطئه، پیش داوری و تعصبات تاثیرات بسزایی دارد.
در ادامه فیسک توضیحات جالبی درباره چگونگی تشدید و تعدیل این حالتها در مناسبات اجتماعی ارائه می دهد که کتاب را بسیار خواندنی می سازد.
خواندن این کتاب را به علاقمندان به مسائل اجتماعی و روابط بین فردی توصیه می کنم.

------------ منابع تکمیلی -----------

دکتر آذرخش مکری
#دکتر_آذرخش_مکری