QIRQBO'G'IMLAR BO'LIMI - DALA QIRQBO'G'IMI | ҚИРҚБЎҒИМЛAР БЎЛИМИ - ДAЛA ҚИРҚБЎҒИМИ.

QIRQBO'G'IMLAR BO'LIMI - DALA QIRQBO'G'IMI | ҚИРҚБЎҒИМЛAР БЎЛИМИ - ДAЛA ҚИРҚБЎҒИМИ.
KANALIMIZGA OBUNA BO'LING:
   / @biologuz  
Yangi bo‘lsangiz kanalimizga obuna bo‘lishni unutmang!
👍Layk tugmasini bosishni unutmang !
🔥Ajoyib kommentlaringizni qoldiring...
Kuningiz xayrli o‘tsin!
Hurmat ila BIOLOGUZ
►ТЕЛЕГРАМ КАНАЛИМИЗ: https://t.me/uzbiolog
►ИНСТAГРAМ СAҲИФAМИЗ:   / uzbiolog  
►Хамкор Каналларимиз: https://bit.ly/32ibaXL - Android Apk Ilovalar Sayti.
#qirqbogimlar #uzbiolog #biologuz #dalaqirqbogimi #qirqbogimlarbolimi QIRQB0`G`IMLAR BO`LIMI - Yer yuzida qirqbo`g`imlarning 30 dan ortiq turi o'sadi. O`zbekistonda qirqbo`g`imlarning bitta turkumiga kiruvchi 2 turi uchraydi. Qirqbo`g`imlar ko`p yillik o'simlik bo`lib, jinsiy, jinssiz va vegetativ yo'l bilan ko`payadi. Dala qirqbog'imi ildizpoyali ko`p yillik o't bo'lib, daryo, kanal va ariqlar bo`yidagi sernam yerlarda, zovurlar yoqasida, buloqlar atrofida o'sadi. Uning poyasi, shoxlari serqirra va bo`g`imlarga bo'lingan. Shuning uchun ham unga qirqbo'g'im deb nom berilgan. Bo`g`im oraliqlarining ichi kavak. Uning shoxlari faqat poya bo`g`imlaridan chiqadi va bo`g`imlarda halqa hosil qilib joylashadi. Barglari mayda bolib, poya va shoxlardagi bo`g`imlarda halqa hosil qilib o'rnashgan. Erta bahorda dala qirqbo`g`imining ildizpoyasidagi kurtaklardan bahorgi — generativ novda o'sib chiqadi. Bu novda qo'ng`ir rangli, shoxlanmagan bo`lib, uchida spora beruvchi bitta boshoq hosil bo'ladi. Ularda sporofillar (shakli o`zgargan barg) halqa hosil qilib o'rnashadi. Sporofillarning ostki tomonida 6-8 to sporangiy joylashgan. Sporangiyda esa sporalar yetiladi (87-rasm). Spora beruvchi boshog'larda yetishgan sporalar tashqariga chiqqach, suv yoki shamol yordamida tarqaladi. O'sish uchun qulay sharoitga tushgan sporalarning ayrimlaridan erkak gametofit, ayrimlaridan esa urg `ochi gametofit unib chiqadi. Erkak gametofit — yashil, chetlari bo'lingan o'simta.
87-rasm. Dala qirqbo'g'imi: A — bahorgi novdasi. B — yozgi novdasi. I — ildizi; 2 - ildizpoya; 3 — shoxchalari; 4 — spora beruvchi boshoq; 5 — bo`ginlar; 6 — barglari. Undagi anteridiylarda ko`p xivchinli spermatozoidlar hosil boladi. Urg'ochi gametofit esa erkak o'simtadan biroz kattaroq undagi arxegoniy ichida tuxum hujayra hosil bo`ladi. Spermatozoidning tuxum hujayrasiga kelib qo'shilishi (urug'lanish) qirqbo`g`imlarda faqat suvda amalga oshadi. Urug`langan tuxum hujayradan hosil bo'lgan murtak o'sib, yangi o'simlik — sporofitni hosil qiladi. Yozning boshlarida dala qirqbo'g'imining ildizpoyasidan yozgi — vegetativ novda o'sib chiqadi. Bu novda nozik, yashil va shoxlangan bo'ladi. U fotosintez jarayonida organik moddalarni hosil qilishda ishtirok etadi. Qirqbo'g'imlar sporalari orqali ko'payishdan tashqari ildizpoyalari vegetativ yo'l bilan ham ko`payadi. O'zbekistonda qirqbo'g'imning sershox qirqbo'g'im deb nomlanadigan ikkinchi turi ham o'sadi. Bu tur dala qirqbo'g'imidan bahorgi novdasining yo'qligi, spora beruvchi boshoqlari shoxlangan novdalar uchida hosil bo'lishi bilan farq qiladi. Qirqbo'g'imlar qimmatli dorivor o'simliklardir. Ulaming poya va shoxlaridan tayyorlangan qaynatma va damlama siydik haydovchi don sifatida ishlatiladi.
1. Qirqbo`g`imlar qanday tuzilishga ega?
2. Sporalar qayerda va qanday yetiladi?
3. Qirqbo`g`imlar qanday ko`payadi?
4. Vegetativ poyalarning ahamiyati nimalardan iborat?
5. Qirqbo`g`imlardan xo'jalikda qanday maqsadlarda foydalaniladi?
Tabiatdan bahorgi va yozgi dala qirqbo`g`imi poyalarini topib taqqoslang va ulardan gerbariylar tayyorlang.