Скачать или смотреть گلوکونئوژنز/بیوشیمی بالینی/کنکور ارشد و دکترای وزارت بهداشت

گلوکونئوژنز چیه؟
به مکانیسمی گفته می شه که طی اون قند گلوکز از مواد غیرکربوهیدراتی مثل آمینواسید ها و لاکتات یا گلیسرول تولید می شه. یه مولکول برای اینکه بتونه پیش سازی در سنتز گلوکز باشه، حداقل باید ۳ اتم کربن یا بیشتر داشته باشه. گلوکونئوژنز توی کبد، کلیه و تا حدودی هم روده کوچک انجام می‌شه. پیش سازهای گلوکونئوژنز عبارتند از لاکتات که از عضلات اسکلتی هنگام فعالیت ورزشی بی هوازی کوتاه مدت (چرخه کوری) آزاد می‌شود، و گلیسرول که از بافت چربی هنگام لیپولیز آزاد میشود. گلوکز خون برای حفظ عملکرد سیستم عصبی مرکزی ضروریه چون مغز فقط از گلوکز استفاده میکنه البته میتونه از کتوبادی ها هم استفاده کنه ولی اونا همیشه ساخته نمیشن. بدن انسان نمی تونه از اسیدهای چرب برای ساختن گلوکز استفاده کنه زیرا مسیر سوخت و ساز اسیدهای چرب به استیل کوآ منتهی می‌شه که مولکولی دو کربنیه و واکنش به وجود اومدنش از پیروات، یک واکنش برگشت ناپذیره. گلوکز به متابولیسم چربی کمک می کنه و انرژی لازم رو برای فعالیت سلول ها به وجود میاره ولی به خاطر ظرفیت محدود ذخیره ای قندها توی بدن، یک میزان حداقلی از تبدیل مواد غیر کربوهیدراتی به گلوکز لازم و واجبه که همیشه رخ بده. به علاوه، زمانی که مقادیر گلیکوژن کبد در زمان ناشتایی تخلیه می شن، بدن با سنتز گلوکز از اسیدهای آمینه (خصوصاً آلانین و گلوتامین) که از پروتئین عضلات اسکلتی آزاد می شن پاسخ می ده. این مکانیسم به خاطر ثابت نگه داشتن غلظت گلوکز خون در محدوده ۴ میلی موله چراکه یک سری از اعضای بدن فقط از این قند به عنوان سوخت استفاده میکنن.
موقع ناشتایی طولانی مدت، نیاز مغز به گلوکز کاهش می شه چون در مقایسه با گلوکز، مغز ما با استفاده ی بیشتر از کتوبادی ها خودشو با شرایط کمبود گلوکز دریافتی تطبیق می ده. توی شرایط دیابت ملیتوس کنترل نشده، فعالیت گلوکونئوژنزی بدن زیاد میشه. البته که واکنش آغازین گلوکونئوژنز توی میتوکندری رخ می ده ولی بیشتر مسیر به غیر از سه مرحله ای که از لحاظ انرژی زایی مطلوب نیستن صرفاً معکوس شدن مسیر گلیکولیزه. استفاده از آمینواسیدها توی سوبستراهای گلوکونئوژنز باعث دفع گروه آمینی اونا (و افزایش چرخه اوره در کبد هم میشه) و تبدیل اسکلت کربنی به پیروات یا عضوی از چرخه کربس است.

انواع گلوکونئوژنز :
تری گلسیرید ها، پروتین تجزیه شده عضلات و لاکتیک اسید

۱ – گلوکونئوژنز شروع شده از منبع تری گلیسرید یا تری آسیل گلیسرول:
تری گلیسرید ها فرم شایع ذخیره شونده ی چربی ها در بدن انسانن و از ۳ تا اسید چرب متصل به یک مولکول گلیسرول ساخته شدن. شکست تری گلیسرید منجر به ایجاد مولکول های آزاد گلیسرول می شه ( گلیسرول ۳ تا کربن داره ) و ترکیب دو مولکول گلیسرول توی کبد باعث به وجود اومدن یک مولکول گلوکز می شه ( گلوکز ۶تا کربن داره )

۲ – گلوکونئوژنز از منبع پروتئین عضلانی :
شکست پروتیین های عضلات سبب ایجاد اسید آمینه های آزاد می شه که ساختارهای اصلی عضلات را میسازن. آمینواسیدهای آلانین و گلوتامین در حرکت گروه های آمین و همچنین اسکلت کربنی دیگر آمینواسیدها به داخل کبد و تبدیل آن ها به قند نقش دارند.

۳ – گلوکونئوژنز اسید لاکتیک ( چرخه کوری )
توی ویدیوی مربوط به چرخه لاکتات توضیح دادیم که اسید لاکتیک در اثر گلیکولیز بی هوازی و در زمان هیپوکسی ایجاد میشه. این اسید لاکتیک یا به عبارت دیگه” لاکتات ” می تونه دوباره به پیروات تبدیل بشه تا توی مکانیسم گلیکولیز هوازی تولید ATP و انرژی لازم برای بدن رو انجام بده و یا هر دو مولکول اسید لاکتیک در کبد با هم ترکیب بشن و گلوکز بسازن. تبدیل لاکتیک اسید به گلوکز را چرخه کوری یا Cori cycle میگن که طی اون لاکتات از عضله بیرون میاد و میره به کبد و تبدیل به گلوکز میشه و دوباره به عضله بازمیگرده. اگه سطح گلوکز خون پایین باشه، پیروات می تونه به لاکتات تبدیل بشه و گلوکز می تونه از راه چرخه کوری تولید بشه.