Μπαντούρα ή Μαντούρα - Mpantoura or Mantoura

http://www.cretan-music.gr
Η λέξη χαμπιόλι στην Κρήτη σημαίνει γενικότερα τον αυλό. Έτσι, χρησιμοποιήθηκε για να προσδιορίσει δύο μουσικά όργανα το ένα ονομάζεται ειδικά χαμπιόλι και το άλλο είναι η μπαντούρα ή μαντούρα, πνευστό από λιανό καλάμι (κλειστό στη μία ακρη με τον κόμπο του και ανοιχτό από την άλλη), που ανήκει στην κατηγορία του κλαρινέττου διαθέτει επικρουστικό γλωσσίδι, φτιαγμένο με σχίσιμο στη μεριά της κλειστής άκρης με τη βοήθεια μαχαιριού, που μπαίνει ολόκληρο στο στόμα και παλλόμενο με το φύσημα παράγει τον ήχο, και «πέντε τρύπες καυτές, για να μολογά καλά». Το μέγεθός της συνήθως κυμαίνεται από 20 ώς 30 εκ., ενώ μερικές φορές φτιάχνεται με δύο κομμάτια καλάμι: το ένα έχει τις τρύπες για τα δάχτυλα και το άλλο, το μικρότερο, έχει το γλωσσίδι, πράγμα που δίνει την ευχέρεια στο μπαντουράρη να αντικαταστήσει μόνο το τμήμα αυτό αν καταστραφεί το γλωσσίδι του οργάνου. Ο ήχος της είναι λεπτός, οξύτερος από του χαμπιολιού, γιατί το καλάμι είναι λεπτότερο. Οι δυνατότητές της περιορίζονται σε μερικές κοντυλιές (μουσικές φράσεις) και αυτοσχεδιασμούς.
Η λέξη "λυρομπάντουρα" και η φράση "λύρες και μπαντούρες" έφθασαν μέχρι τα τελευταία χρόνια να σημαίνουν τη μουσική γενικά. Μπαντούρες (ή χαμπιόλια, όπως συχνά τις ονόμαζαν) κατασκεύαζαν πρόχειρα τα παιδιά στα χωριά με το σουγιά τους και έπαιζαν απλές κοντυλιές χάριν παιδίας.