เสมา เทวา l นาฏศิลป์สร้างสรรค์ระดับชาติ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ครั้งที่ 7

เสมา เทวา
ผู้สร้างสรรค์ : อาจารย์ ดร.จิราพรรณ เอี่ยมแก้ว
สาขานาฏศิลป์ศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฎอุดรธานี

แนวคิดในการสร้างสรรค์งาน
วัดพระพุทธบาทบัวบาน (บวชพระปู่) กลุ่มพระพุทธบาทบัวบาน อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท ตำบลเมืองพาน อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดธานี พบหลักหินเสมาที่ใช้สำหรับปักเพื่อแสดงถึงขอบเขตพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์โดยการปักใบเสมาเรียงตัวเป็น 8 ทิศ ซ้อนกัน 3 ชั้นรวม 24 แผ่น ปรากฏภาพสลักลวดลายเช่น ลายกลีบบัว รูปสถูป รูปหม้อน้ำ ประติมากรรม รูปบุคคลและพัฒนามาเป็นเรื่องราวในพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังปรากฏภาพสลักที่สันนิษฐานว่าเป็นพระอินทร์จำนวน 3 แผ่น คือใบเสมาที่ 1, 7 และ 13 ซึ่งสอดคล้องกับ คติความเชื่อเรื่องเทวดาผู้รักษาทิศทั้ง 8 ภาพสลักกลุ่มนี้มีลักษณะทางศิลปกรรมแบบศิลปะทวารวดีและศิลปะเขมรอยู่ร่วมกันแสดง ให้เห็นถึงมิติทับซ้อนหรือการผสมผสานทางวัฒนธรรมรวมเรียกว่า ศิลปะทวารวดีอีสาน ดังนั้นพื้นที่แห่งนี้จึงเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ที่มีลักษณะเป็นพหุวัฒนธรรมซึ่งเป็นหลักฐานด้านพุทธศาสนา ความเชื่อ และความศรัทธา ผู้สร้างสรรค์จึงมีแนวคิดในการนำประเด็นสำคัญดังกล่าวนี้ไปวิเคราะห์ด้านประวัติความเป็นมา แนวคิดทฤษฎี และขั้นตอนการสร้างสรรค์เพื่อสร้างสรรค์การแสดง เสมา เทวา ที่สื่อถึงความศักสิทธิ์ ความสง่างามของเทวดาและอำนาจแห่งการปกปักรักษาที่แผ่ขยายไปรอบทิศทางทั้ง 8

รูปแบบการแสดง ท่ารำการแสดง เสมา เทวา แบ่งออกเป็น 2 ช่วง
ช่วงที่ 1 ผู้แสดงผู้ชายจำนวน 8 คน ใช้ทำนองเพลงจังหวะช้า ท่ารำสื่อถึงความศักสิทธิ์และความสง่างามของเทวดา
ช่วงที่ 2 ผู้แสดงผู้ชายจำนวน 8 คน ใช้ทำนองเพลงจังหวะปานกลาง ท่ารำสื่อถึงอำนาจแห่งการปกปักรักษาที่แผ่ขยายไปรอบทิศทางทั้ง8 มีการแปลแถวรวมถึงการเรียงตัวและเคลื่อนที่ของใบเสมา

องค์ประกอบในการแสดง
ผู้แสดง ผู้ชายที่มีลักษณะโครงสร้างของร่างกายคล้ายคลึงกันจำนวน 8 คน
เครื่องแต่งกาย อ้างอิงจากภาพสลักบนใบเสมา วัดพระพุทธบาทบัวบาน (บวชพระปู่) กลุ่มพระพุทธบาทบัวบาน อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท ตำบลเมืองพาน อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ผสานแนวคิดจิตนาการและประสบการณ์ของผู้สร้างสรรค์
เพลงหรือดนตรี ใช้วงโปงลางพื้นบ้านอีสานผสมเครื่องดนตรีอีสานใต้ แสดงถึงการผสมผสานหลอมรวมเป็นวัฒนธรรมทวารวดีอีสาน มีเฉพาะการบรรเลงไม่มีเนื้อร้อง โดยแบ่งออกเป็น 2 ช่วง คือ ช่วงที่ 1 ทำนองเพลงจังหวะช้า ช่วงที่ 2 ทำนองเพลงจังหวะปานกลาง
อุปกรณ์ ใบเสมาจำนวน 8 แผ่น