GÜNÜN TARİHİ: 11 Eylül | Seyit Rıza’nın Teslim Olması

4 Mayıs 1937 tarihli bakanlar kurulu toplantısında alınan bir kararla Dersim’i tedip (uslandırma) ve tenkil (sürgün ve yok etme) emri verildi. İhsan Sabri Çağlayangil’in, “Dersimliler mağaralara kaçmıştı. O mağaralara zehirli gaz verdik ve hepsini fareler gibi öldürdük. Dersim meselesi de böylece bitti” sözlerini 1986’da Kılıçdaroğlu teybe kaydetmişti.

‘Dersim Dersim’ ve ‘Alevilerin Kemalizm'le İmtihanı’ kitaplarının yazarı Alevi asıllı sivil toplumcu Cafer Solgun, Taraf gazetesinden Neşe Düzel'e şöyle anlatır:“Esas toplu katliamlar 1938 yılı boyunca yaşanıyor. Harekete katılmamış, aksine orduya yardımcı olmuş köyler ve aşiretler de topluca katlediliyor. Önce erkekler dağa kaçıyor. Bu kez geride kalan kadın ve çocuklar süngüleniyor. Çocukken süngülenip kurtulan ve bugün hâlâ süngü izleriyle yaşayan insanlar var Dersim’de. İnsanların süngülenmesinin nedeni de, asker mermi harcamasın diye. Bunu canlı tanıklık yapan bir asker anlattı. Çoğu yerde insanlar ahırlara toplanıp yakılıyorlar. Sonra onlar da dağa kaçmaya başlıyorlar. İnsanlar mağaralara sığınıyorlar. Bu kez mağaralarda zehirleniyorlar, dumanla boğuluyorlar. Dışarı çıksalar, mağaranın ağzında bekleyen askerler tarafından öldürülüyorlar.

Öbek öbek mağaradan çıkanlar, kendilerini uçurumdan Munzır’ın suyuna atıyorlar. Bazı çocuklar da toplu katliamdan annelerinin entarisinin içine saklanıp kurtuluyor. Kısacası Dersim’de, devletin Dersim’i yok etme kararı yerine getiriliyor. Bu kararı, M. Kemal’in başında oturduğu devlet verdi.(Solgun,2011)

Cumhurbaşkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı arşivlerinde yer alan sır “Dersim Belgeleri”ne ulaşıldı. Belgelerde, idam edilen Dersim olaylarının sembol ismi Seyit Rıza’nın 11 Eylül 1937’de teslim olmasından bir gün sonra Atatürk ile İnönü arasındaki karşılıklı tebrik mesajları kayıtlardaki yerini almıştır.

Koçak’ın naklettiğine göre;1934’de çıkarılan İskan Kanunu ise 1947 yılının başında değiştirilecektir.1947 yılının Haziran ayı başında Demokrat Parti bu yasanın değiştirilmesi için Meclise önerge verir. (Koçak,2013:379)


#maveratv