Скачать или смотреть મગફળીમાં આવતા રોગ અને જીવાત ને આવતા જ અટકાવવા હોય તો....?

મગફળીના પાકમાં રોગ અને જીવાતને આવતા જ અટકાવવા માટે સંકલિત રોગ-જીવાત નિયંત્રણ (Integrated Pest Management - IPM) અપનાવવું શ્રેષ્ઠ ઉપાય છે. આમાં ખેતીની પદ્ધતિઓ, જૈવિક નિયંત્રણ અને જરૂર પડ્યે રાસાયણિક નિયંત્રણનો સુમેળભર્યો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
વાવેતર પહેલાના ઉપાયો (નિવારણ)
આ ઉપાયો રોગ અને જીવાતના ઉપદ્રવને શરૂઆતથી જ અટકાવવામાં મદદ કરે છે:
રોગ પ્રતિકારક જાતોની પસંદગી: રોગ અને જીવાત સામે પ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતી મગફળીની જાતો પસંદ કરવી.
બીજ માવજત (સીડ ટ્રીટમેન્ટ):
ફૂગનાશક: વાવેતર કરતા પહેલા ૧ કિલો બીજ દીઠ ૩ થી ૪ ગ્રામ મેન્કોઝેબ (Mancozeb), કેપ્ટાન (Captan) અથવા થાયરમ (Thiram) જેવા ફૂગનાશક દવાનો પટ આપવો. આ ઉગસુક (કોલર રોટ) અને થડના સડા જેવા રોગોને અટકાવશે.
જૈવિક ફૂગનાશક: ટ્રાયકોડર્મા વીરડી (Trichoderma viride) પાવડર ૧૦ ગ્રામ પ્રતિ કિલો બીજ પ્રમાણે પટ આપવાથી થડના કોહવારા જેવા રોગો સામે રક્ષણ મળે છે. વાવેતર પછી ૩૦ દિવસે ૨.૫ કિલો ટ્રાયકોડર્મા વીરડી પાવડર હેક્ટરે પાણી સાથે પણ આપી શકાય.
કીટનાશક: ધૈણ જેવી જીવાતો માટે ક્લોરપાયરીફોસ (Chlorpyrifos) ૨૦% ઈ.સી. અથવા ક્વીનાલફોસ (Quinalphos) ૨૫% ઈ.સી. ૨૫ મિ.લી. પ્રતિ કિલો બીજ પ્રમાણે પટ આપી છાંયડામાં સૂકવીને વાવેતર કરવું. થ્રીપ્સ જેવી ચૂસિયા પ્રકારની જીવાતો માટે ઇમિડાક્લોપ્રિડ (Imidacloprid) ૨ મિલી પ્રતિ કિલો બીજ પ્રમાણે પટ આપી શકાય.
ઉનાળામાં ઊંડી ખેડ: ઉનાળામાં ખેતરની ઊંડી ખેડ કરવાથી જમીનમાં રહેલા ધૈણના કોશેટા અને રોગના જીવાણુઓ સૂર્યના તાપથી નાશ પામે છે.
પાક ફેરબદલી: એક જ ખેતરમાં વારંવાર મગફળીનું વાવેતર ન કરવું. જુદા જુદા પાકોની ફેરબદલી કરવાથી જમીનજન્ય રોગો અને જીવાતોનો ઉપદ્રવ ઘટે છે.
આંતર પાક: મગફળી સાથે બાજરી, જુવાર, તુવેર કે એરંડા જેવા આંતરપાક લેવાથી કેટલીક જીવાતોનો ઉપદ્રવ ઘટાડી શકાય છે અને જોખમ પણ ઓછું થાય છે.
નીંદણ નિયંત્રણ: શરૂઆતના ૪૫ દિવસ સુધી પાકને નીંદણમુક્ત રાખવો ખૂબ જરૂરી છે, કારણ કે નીંદણ ઘણા રોગ-જીવાત માટે યજમાન બની શકે છે.
વાવેતર પછીના ઉપાયો (વહેલું નિયંત્રણ)
પાક ઊગ્યા પછી રોગ કે જીવાતનો ઉપદ્રવ દેખાય ત્યારે તરત જ નીચેના પગલાં લેવા:
રોગિષ્ટ છોડનો નાશ: થડનો કોહવારો કે ડોડવાનો સડો જેવા રોગો દેખાય તો તરત જ રોગિષ્ટ છોડને ઉપાડી તેનો નાશ કરવો.
નીમ આધારિત દવાઓનો છંટકાવ: ૨ થી ૫ ટકાની સાંદ્રતાવાળા લીમડાના પાનના અર્કનો અથવા ૫ ટકા સાંદ્રતાવાળા લીમડાના બીજના અર્કનો છંટકાવ કરવાથી ઘણી જીવાતો અને કેટલાક રોગો સામે રક્ષણ મળે છે. (દા.ત., પાનના ટપકા, ગેરૂ રોગ)
ચુસિયા પ્રકારની જીવાતો (મોલો, તડતડીયા, થ્રીપ્સ) માટે:
જ્યારે મોલો, તડતડીયા કે થ્રીપ્સનો ઉપદ્રવ વધે ત્યારે શોષક પ્રકારની જંતુનાશક દવાઓ જેવી કે ફોસ્ફામીડોન (Phosphamidon) (૧૦ લિટર પાણીમાં ૩ મિ.લી.), ડાયમીથોએટ (Dimethoate) (૧૦ લિટર પાણીમાં ૧૦ મિ.લી.) અથવા ઇમિડાક્લોપ્રિડ (Imidacloprid) (૧૦ લિટર પાણીમાં ૨.૮ મિ.લી.) નો છંટકાવ કરવો. જરૂર જણાય તો ૧૦-૧૨ દિવસના અંતરે બીજો છંટકાવ કરવો.
પ્રકાશ પીંજર ગોઠવીને પુખ્ત ઢાલિયા જીવાતોનો નાશ કરી શકાય.
પાનના ટપકાં (ટીક્કા) અને ગેરૂ રોગ માટે:
જ્યારે પાક ૩૦ થી ૩૫ દિવસનો થાય અને રોગની શરૂઆત થાય ત્યારે કાર્બેન્ડાજીમ (Carbendazim) (૦.૦૨૫% અથવા ૧૦ લીટર પાણીમાં ૫ ગ્રામ) અથવા મેન્કોઝેબ (Mancozeb) (૦.૨% અથવા ૧૦ લીટર પાણીમાં ૨૫ ગ્રામ) અથવા ક્લોરોથેલોનીલ (Chlorothalonil) (૦.૨% અથવા ૧૦ લીટર પાણીમાં ૨૫ ગ્રામ) જેવી ફૂગનાશક દવાનો છંટકાવ ૧૨ થી ૧૫ દિવસના અંતરે કરવો. શક્ય હોય તો દવાની ફેરબદલી કરવી.
લીમડાના તાજા પાનનો અથવા લીંબોળીના અર્કના ૧ ટકાના દ્રાવણનો ૩૦, ૫૦ અને ૭૦ દિવસે છંટકાવ કરવાથી પણ આ રોગોનું નિયંત્રણ કરી શકાય છે.
ધૈણ (સફેદ ઘૈણ) માટે:
જો વાવેતર સમયે બીજ માવજત ન આપી હોય અને ઉપદ્રવ જણાય તો ઊભા પાકમાં ક્વીનાલફોસ (Quinalphos) ૨૫ ઈ.સી. અથવા ક્લોરપાયરીફોસ (Chlorpyrifos) ૨૦ ઈ.સી. ૪ લિટર પ્રતિ હેક્ટર પ્રમાણે પિયતના પાણી સાથે ટીપે ટીપે આપવું.
પ્રકાશ પીંજર ગોઠવીને પુખ્ત ઢાલિયા ધૈણનો નાશ કરવો.
પોષક તત્વોની ઉણપ: જો મગફળીના પાન પીળા પડતા હોય અને લોહતત્વની ઉણપ હોય તો ફેરસ સલ્ફેટ (૨૦%) ૧૫૦ ગ્રામ અને લીંબુના ફૂલ (સાઇટ્રિક એસિડ) ૧૫ ગ્રામ ૧૫ લિટર પાણીમાં ઓગાળી ૨-૩ છંટકાવ ૧૦ દિવસના અંતરે કરવા.
મહત્વપૂર્ણ સૂચના: કોઈપણ દવાનો ઉપયોગ કરતા પહેલા, કૃષિ નિષ્ણાતની સલાહ લેવી અને દવાની બોટલ પર આપેલ નિર્દેશોને કાળજીપૂર્વક વાંચી તેનું પાલન કરવું. યોગ્ય માત્રા અને સમયસર છંટકાવ કરવાથી જ સારું પરિણામ મળશે.
ખેડૂત ખુશ તો બધા ખુશ
એ જે મૂળિયા
મો.7862060200