Öd daşı xəstəliyi- Ümumi cərrahiyyə uzmanı Dr.Edgard Nurməmmədov

Hospitalımızın ümumi cərrahiyyə uzmanı Dr.Edgard Nurməmmədov öd daşı xəstəliyi haqqında danışıb.

Öd daşı xəstəliyi bütün dünyada eləcə də bizim ölkəmizdə ən sıx görülən cərrahi bir problemdir. Pasiyentlər bizə daha çox 2 formada müraciət edir. Ya xroniki, bilinməyən bir öd kisəsi daşı olan pasiyentlərdə köp, həzmsizlik, sağ qabırğaaltı nayihədə yüngülvari ağrılar, kürəyəvuran, ağıza acı dad gəlməsi kimi şikayətlər ilə ya da birdən kəskinləşərək xolesistit, yəni öd kisəsinin iltihabı şəklində bizə müraciət edir. Bu vaxt pasiyentdə keçməyən sağ qabırğaaltı nayihədə ağrı, nəfəs almaqla artan ağrı, qızdırma, halsızlıq, get-gedə halın pisləşməsi kimi şikayətlərlə bizə müraciət edirlər. Öd kisəsində bu şikayətlərlə gələn pasiyentləri biz ilkin olaraq müayinə edirik və öd daşı xəstəliyindən şübhələniriksə, bəzi qan analizləri və ultrasəs müayinəsi keçirilir. Qan analizindən də əsas bizim görməmiz lazım olan şey daşın öd kisəsinəmi, yoxsa kanala da mı düşüb-düşmədiyini öyrənməkdir. Çünki buna görə müdaxilə dəyişə bilər. Bunun üçün də bilirubin dediyimiz dediyimiz sarılıq dəyərlərinə və qələvi fosfataza kimi öd yolları enzimlərinə baxırıq. Əgər bunlar yüksəkdirsə, biz daşın sadəcə öd kisəsində deyil, öd yollarında və ya mədəaltı vəzində də problem yaratdığından şübhələnirik. Bu durumda da əlavə müayinələr istəyirik. Bunlardan da ən yaxşısı, ən düzgün göstərəni öd yollarının MRT-dir. Buna MRCP deyirlər. Öd yollarının MRT-də problem sadəcə öd kisəsindədirsə və təzə başlamış bir problemdirsə, yəni kəskin gəlmiş pasiyentlərdə təzə başlamış problemdirsə, bu nə deməkdir? Yəni son 72 saat içində şikayətlər varsa, öd kisəsinin divarı çox qalın deyilsə, pasiyentlərə təcili əməliyyat məsləhət görürük. Amma əgər bayaq saydığım sarılıq dəyərləri yüksəlibsə, öd yollarının enzimləri yüksəlibsə və MRCP-də öd yollarında daş varsa və bəzən bu öd yollarındakı daş pankreatit dediyimiz kəskin mədəaltı vəzi iltihabı da yarada bilir. Belə bir problem varsa, ilkin olaraq əməliyyat məsləhət görülmür. ERCP dediyimiz bir prosedurla öd yollarındakı daş çıxarılır, sonra 2-3 gün, müalicədən sonra öd kissəsi çıxarılır ki, təkrar o daş kanala düşməsin. Yaxud pasiyentlər ilkin dediyim kimi xroniki şikayətlərlə bizə müraciət edir. Bu pasiyentlərdə belə bir fikir var ki, yəni lal daşdır, problem yaratmır və heç bir şikayət olmadan müraciət edir. Amma təsadüfən başqa bir şikayətlə olunan ultrasəs müayinəsində daş aşkarlanır. Yaxud pasiyentlərdə bu fikir var ki, əməliyyat olunmasam da, problem olmaz. Bu, əslində, çox böyük bir yanlışdır. Çünki vaxtında əməliyyat olmaqla kəskinləşən bir xəstəliyin əməliyyat olunması arasında çox böyük bir fərq var. Hələ daş kanala düşübsə, pankreatit olubsa, bəzən heç əməliyyat edə bilmirik. Pasiyentlər 5% halda ölümcül seyr edə bilir. Pasiyentlər lal daş deyib, şikayətlərə çox önəm verməyib daşı saxladıqda pasiyentlər kəskin pankreatit kimi və ya öd kisəsinin iltihablaşması, hətta çürüməsi, hətta deşilməsi kimi ağırlaşmış formalarda bizə müraciət edir. Bu vaxt biz pasiyenti heç əməliyyat edə bilmirik. Bəzən heç əməliyyat olmadan pasiyentlər ağırlaşıb ölümcül bir nəticə ola bilir. Onun üçün öd kisəsində daş aşkarlanıbsa, şikayət verdi-vermədi, böyüklüyündən asılı olmayaraq, xüsusən balaca daşların kanala düşmə ehtimalı daha çoxdur. Ən yaxın zamanda, təcili deyil, amma ən yaxın zamanda əməliyyat olunması məsləhətdir. Əməliyyat dedikdə də öd kisəsində daş varsa, bunun səbəbi öd kisəsinin işləməsində bir problem olmasıdır. Daşın əridilməsi, yaxud sadəcə daşın çıxarılması deyə bir əməliyyat yoxdur, yaxud bir müalicə yoxdur. Öd kisəsi daşla bir yerdə çıxarılmalıdır və artıq 20 ildən çoxdur ki, öd kisəsi laparoskopik dediyimiz və ya xalq arasında lazer dediyimiz 3-4 dənə balaca deşikdən xüsusi alətlərlə çıxarılır. Çox çətin və ya ağrılı bir əməliyyat sayılmır. Sadəcə 1 gün xəstəxanada qalınır və əməliyyat təxminən 20 dəqiqə, yarım saat, bəzən 1 saat çəkir. Bununla da qurtulmuş olur. Halbuki əməliyyata getməsə, lal daş deyib işi uzatsa, vəziyyət ağırlaşsa, əməliyyat daha çətin keçir. Öd kisəsi yerləşimi qaraciyərə gedən ana öd axarı və ana damarlara yaxın olduğu üçün iltihablı vaxtı bunların yaralanma ehtimalı çox yüksək olur. Bu yaralananda geridönməz bir yola girmiş olur, həm cərrah, həm pasiyent. Onun üçün məsləhət görülür ki, bu ağırlaşmaları gözləmədən, lal daş deyib önəmsəyərək əməliyyat olunmasıdır. Öd daşlarıı müxtəlif ola bilir. Əsas yaranma səbəbi xolesterin və bilirubin dediyimiz maddələrin metobalizmində olan bir pozğunluqdur. Yaxud öd kisəsinin yaxşı işləməmisidir. Yəni bizdən asılı olan səbəblər var, bizdən asılı olmayan səbəblər var. Metobalizmdəki pozğunluq bizdən asılı olmayan səbəblərdir. Hormonal problemlər ola bilər. Amma bizdən əsas asılı olan səbəb vaxtında qidalanmamaq və bol su içməməkdir. Ona görə yaranmaması üçün gün ərzində ən azı 2-2.5 litr maye qəbul edilməli və uzun müddət ac qalınmamalıdır.
Daha ətraflı məlumat üçün videonu izləyin