Pulareeje daariyankeeje 1: Haamiidu Njaay

Saydu KAN
Ñande 21 oktoobar 1947, yiyii aduna gorko mo darnde mum e nguurndam mum waɗi galucce e fedannde ɓamtaare Afrik. Won yeeso hollirngo Saydu Kan yiyi aduna ko to Dimat ɗo wiyetenoo hanki Joli Majja, ngenndi Elimaan Buubakar Kudeejo KAN. Eɗen ɓuri nanngude, ngam heertinde nokku biyeteeɗo Caaji. Caaji ko kolongal Daara Salaam, to Rewo Dimat. Wadde en paami ko gila ko o tiggu, nguurndam Saydu Kan fuɗɗii waɗde yah-ngartaa hakkunde rewo e worgo ngam anniminde oo gorko ngootaagu, laatiiɗo mesalal ina ñoota enɗam.
Elimaan Dimat Saydu Mammadu Saydu ina waawnoo ɗuhaade e mbeelu barke jibinannde mum moƴƴere, wona ɓural e nafoore Dimat e Jaañum, kono fodoore e hoddiro mbiyi ko sagata oo yoo tampu tampana renndo mum mbele ina taccina barke Elimaan Buubakar Kan ɗo ɓuri woɗɗude e keeri winndere.
Saydu kan waasii baaba mum Mammadu Saydu gila omo yahra e duuɓi tati. Ngonno-ɗen ko e 1950. Baaba makko Mammadu Saydu ko almuudo wonnoo ɗo Alhajji Maalik Sih, omoni lelii Rooso Muritani.
Neene makko ko Booli Fadum Kajjata Saydu Elimaan, kañum lelii ko Jaañum. Baasgol baaba makko law, ina gasa tawa won ko ɓeydi e himme kam e cagataagal haa e jaambaraagal makko. O nehii ko e juuɗe baaba makko cawndiiɗo ina wiyee Jaalo Saydu.
Caggal jaŋde makko les, Saydu Kan janngii to duɗal dewo-lesal Bawol II to Dakaar. O waɗi sogonndo makko ko liisee Delafosse mo Ndakaaru. Ko ɗoon o daaƴi jaŋde makko o feewi Ndar to duɗal keblowal e safaara jawdi ‘école d’élevage’ . O janngi ɗoon heblo jeñcingol jawdi. Ɗoon e Ndar, o aawii ɗoon jokkondiral e yimɓe lolluɓe hannde e nder fedde nde ɓe njoginoo ɗoon ina nootitoo e innde Dental sukaaɓe Daande maayo janngooɓe. Ko ɗoon o heɓi seedamfaagu « ballo ngaynaaka ». O golliima ɗoon duuɓi tati ko feewti e safaara jawdi. Miijo ɓamtude jaŋde ɗo o woppirnoo arti e makko, o tacci o fayi Rooso Muritani.O ɓamti ɗoon e tolno mo o woppirnoo oo to Delafosse. O ummitoyii toon kadi o arti Liisee Federba mo Ndar. Gila ɗoo o laatiima laanel jokkere enɗam e jokkondiral hakkunde leyɗeele ɗiɗi ɗee. Ko ɗoon e duɗal Federba o heɓi bak makko. Miijo makko e muuyo makko wonoo ko yiɗde wonde pilote, dognoowo laana ndiwoowa. Hay so ɗum laataaki ne, Saydu Kan ɓamii ndiwoowa gadanol mum e 1971 ngam yaltude Afrik. O feewi ko Briksel laamorgo Belsik. Nde o ummitiii toon o feewti Farayse. E nder ɗiin nokkuuji njiilam ngalu, Saydu Kan naatiri toon njiilaw ganndal. O nawdii fannuuji keewɗi ganndal. Sabu e wiyde makko, « so aɗa haɓee hare leñol yoo ngemmbe maa ganndal tiiɗ ». O janngii toon humpito, o janngii renndiyaŋkaagal, o nawdi heen jaŋde taarik e sariya. Gooŋɗinde ko Kocc Barma Faal wiynoo « ndaartoowo ganndal ina foti jogaade jikku mbabba ladde. Ko heɓi fof yoo momso ». Ɗum ɗoo fof o janngi ɗum ko hakkunde duɗal Sorbone e duɗal Georges Balandier , ko toon o heɓi metriis makko ganndal renndo o heɓi toon kadi lisaas makko ganndal sariya. Ɗum ɗoo fof ɗesi wayde e Sayku ko hono talki ñawndo e heblo sippiro hare ndimaagu nde o ummaninoo. Nde o ummitii toon o arti Muritani, o heɓi seedamfaagu koroowo jaŋde « inspcteur d’enseignement ». O jeyaama toon e goomu cuɓaangu ngam yuurnitaade tippudi jaŋde Muritani. Laabi ɗiɗi omo ɗaɓɓiree waɗeede jaagorgal jaŋde Muritani kono ɗum laataaki.
Kono noon kam o jannginii e duɗe keewɗe e nder Muritani. Ko o wiɗtiyaŋke keɓtinaaɗo o wonnoo to Catal Wiɗto Muritani. O heɓii darnude toon catal wiɗto ganni e aadaaji...
Saydu golliima e rajo Ndar kam e rajo Ndakaaru. O jokkodii e Aamadu tamiim Wan yeewtere « Le Fouta à l’écoute nde teen Yuusuf Gey sosnoo. O lollinii kadi yeewtere « jeunesse à vous l’antenne » to rajo Ndar. To bannge jeewte dignire e leyɗeele aduna keewɗe.
Saydu feri yalti leydi ko 11 Mars 1992. O jokkoyi hare caggal leydi. No o nawrunoo hoore makko, ko noon o artiri hoore makko. Saydu ina jooɗtoranoo jeyeede e suɓngoooji Muritani e 2007, haa lajal falii e aksidaa e nder leydi Muritani. O taƴtinaa o addaa opitaal Principal mo Dakaar o wirnii ɗoon ñande 28 satambara, o taccitinaa kadi ñande 29 ndee, o wirnoyaa Rooso, o sawndii baaba makko.
HAMMEE AAMADU LIH