تاملی در تحریف مفهوم امر به معروف، دکتر فیرحی

امر به معروف و نهی از منکر
شرحی بر خطبه امام حسین (علیه السلام)
دکتر داود فیرحی

داوود فیرحی که در سومین شب از مراسم‌های عزاداری حسینیه حضرت فاطمه (س) درباره آسیب‌های فرهنگی و اخلاقی نهضت عاشورا سخنرانی می‌کرد، با اشاره به تحولاتی که در صدر اسلام منجر به خلق حماسه عاشورا شد، گفت: مورخان اشاره می‌کنند که کشورگشایی‌های زمان صدر اسلام موجب گسترش جامعه مسلمانی شد، اما در عین حال آسیبی را به وجود آورد و آن مفهوم خراج یا پول بود.

وی افزود: تحلیل‌گران می‌گویند خیلی از تحلیل‌ها و انحراف‌ها در جامعه اسلامی از جمع‌آوری خراج‌ها و ثروت‌های انبوه به‌وجود آمد و خلافت اموی نیز نتیجه همین انحرافات بوده است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اموال خراج‌ها به حساب امروز حداقل 10 برابر پول نفت کشور ما بوده است و دولت‌های اسلامی در صدر اسلام با پخش کردن این اموال بین مردم زبان متحد مؤمنان را به زبان تملق‌گوی دولت تبدیل کرده و زیرساخت‌های جامعه را برای پذیرش معاویه آماده کرده‌اند.

قیرحی افزود: خلیفه سوم تصمیم گرفت تا راه‌حلی پیدا کند، بنابراین سرمایه‌گذاری را آزاد کرد و به دنبال این عمل ثروت‌مندان ثروتمندتر شدند و شورش‌های اجتماعی از طرف مردم نیازمند آغاز شد.

وی با اشاره به ایجاد وضعیت رفاه و تهدید در جامعه اسلامی زمان معاویه گفت: سیاست‌گذاری مذهبی معاویه قائل به خشونت نبود و او تلاش داشت تا استبداد را از لحاظ دینی به جامعه انتقال دهد.

قیرحی ادامه داد: معاویه با پول قصد داشت تا خلافت خود را جنبه دینی دهد و در این چنین فضایی نقش امام حسین (ع) بسیار تعیین‌کننده بود.

وی ادامه داد: امام حسین (ع) یک سال قبل از واقعه عاشورا خطبه‌ای را ایراد کردند و در آن از قول امام علی (ع) واجبی را که از مسیر خود منحرف شده بود یعنی امر به معروف و نهی از منکر را به مؤمنان یادآوری کردند.

این استاد دانشگاه گفت: معاویه امر به معروف و نهی از منکر را از حالت نظارت مؤمنان به دولت خارج کرد و آن را به سمت نظارت‌های مردم به یکدیگر منحرف ساخت و نهادی را نیز به نام حسبه تأسیس کرد که دولت را متوجه امر به معروف و نهی از منکر می‌کرد.

وی افزود: امر به معروف برای نظارت شهروندان به دولت بود، اما به مکر معاویه این واجب معکوس شد و امام حسین (ع) در خطبه سال 60 هجری این حیله را آشکار کرد.

فیرحی با اشاره به این موضوع که بزرگان جامعه در سال 60 هجری در قبال شغل و مقام چشم بر انحرافات دولت می‌بستند گفت: امام حسین (ع) این وضعیت را بر نتافتند و خطاب به بزرگان جامعه نسبت به اصلاح وضعیت موجود هشدار دادند.

وی ادامه داد: امام حسین (ع) در سخنان خود همواره به نقش مخرب بزرگان نیز اشاره می‌کردند که در برابر هیچ خلافی عتاب نمی‌کردند و کارهای خطا و مشکلات دولت اسلامی را پنهان‌کاری می‌کردند و با این کار تلاش می‌کردند تا نزد حاکمان در امان باشند.