Samir Salayev - KURİKULUMda Açıq dərs - "İdeal" İcmal necə olmalıdır? (Fəal dərsin mərhələləri)

Samir Salayevin izahı: MİQ və Sertifikasiya hazırlığı Lənkəran

Kurikulum təhsil proqramında müəllimləri xüsusilə Açıq dərslərə hazırlaşarkən ən çox maraqlandıran mövzu: "İdeal" İcmal necə olmalıdır?

@Lənkəran Dövlət Universitetinin və @Elm Tədris Akademiyası hazırlıq mərkəzinin Kurikulum müəllimi Samir Salayev hər hansı bir fəndən icmalın əsasını təşkil edən "Məqsədin müəyyən olunması"nı və həmin məqsədə çatmaq üçün "fəal dərsin 7 ardıcıl mərhələsi"ni təşkil etməyin əsas qaydalarını izah edir. Ümid edirik ki, faydalı olacaqdır!

Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün : 050 419 02 99.

Əlavə qeydlər:
Fəal dərs və ya interaktiv təlim elə təlimə deyilir ki, dialojidir, yəni müəllim və şagird arasında qarşılıqlı ünsiyyət mövcuddur və fəal idrak prinsipinə əsaslanır. Təlim boyunca idrak fəallığının yüksək tutulması şərtdir.
Müasir təhsil sistemində fəal dərsin 7 mərhələsi vardır:
1. Motivasiya mərhələsi;
2. Tədqiqatın aparılması mərhələsi;
3. Məlumatın mubadiləsi;
4. Məlumatın müzakirəsi;
5. Ümumiləşdirmə və nəticənin çıxarılması;
6. Produktiv tətbiqetmə;
7. Qiymətləndirmə və refleksiya;

1. Motivasiya mərhələsi.
Motivasiya istənilən fəaliyyətə maraq oyatmaq deməkdir. Motivasiya mərhələsi şagirdlərin idrak fəallığını oyatmağa xidmət edir. Bu mərhələdə müəllim çalışır ki, şagirdləri düşündürsün, düşünən şagirdləri isə danışdırmaqla dərsə cəlb etsin. Motivasiyanın qurulması üçün nəzərə alınmalı vacib amil dərs zamanı hansı bilik və bacarıqlar öyrəniləcəksə, onların real həyatla əlaqələndirilməsidir. Belə olduqda fəaliyyət həm daha maraqla qarşılanır, həm də hər bir şagird (az oxuyan, çox oxuyan fərqi yaranmadan) prosesə aktiv qoşula bilir. Motivasiya qurmaq yolları aşağıdakılardır:
- əyani vəsaitlərdən istifadə etmək (şəkillər, karikaturalar, videolar və s.);
- hekayə oxumaq (şagirdlər dinlədikdən sonra hekayəyə aid suallara cavab verirlər);
- açıq tipli suallar vermək;
- içərisində bir neçə səhv olan əsərin təqdimatı (şagirdlər səhvi tapmalı olur); və s.
Motivasiya mərhələsində müəllimin buraxdığı səhvlər:
- Çoxlu cavabları olan sual əvəzinə bir cavabı olan sual vermək;
- Şagirdlərdə coşqu yaratmağı hədəf seçərək oyunlar keçirmək;
- Əyləncəli və ya qeyri-adi informasiyalardan istifadə etməklə qurmaq;
- Həyati əhəmiyyətli problem qoymamaq; və s.
Müəllim əmin olmalıdır ki, sinifdəki bütün şagirdlər motivasiya mərhələsində cəlb olunub. Onların hər birinə eyni səviyyədə diqqət göstərilməlidir. Şagirdlər səhv fikir deməkdən qorxmamalıdırlar. Bunu psixoloji dəstəklə həll etmək lazımdır. Şagirdlər yaradılan şəraitdən istifadə edərək rahat, sərbəst şəkildə fikirlər bildirməlidirlər. Adətən bu seansın sonlarına yaxın şagirdlərin fikirləri dərsin əsas mövzusundan yayınmağa doğru gedir. Bu zaman müəllim fəallıqlarına görə sinifə təşəkkür etdikdən sonra deyir ki, “İndi isə bu suala cavab axtaraq” və lövhəyə tədqiqat sualını yazır. Beləliklə, motivasiya mərhələsi başa çatır.

2. Tədqiqatın aparılması mərhələsi
Tədqiqat sualının düzgün seçilməsi olduqca vacibdir, çünki tədqiqat sualı dərsin sonuna qədər şagirdə “yol göstərən ulduz” olur. Şagird onun iziylə gedir və yeni bacarıqlar qazanır. Tədqiqat sualı elə qoyulmalıdır ki, onun cavabı birbaşa mövzunun içində olmasın. Şagird mövzunu araşdırandan sonra qazanacağı yeni təcrübələrindən istifadə edərək tədqiqat sualının cavabını tapmalıdır. Tədqiqat sualının cavabını tapan şagird təlimin məqsədinə uyğun yetişmiş şagird olur. Tədqiqatın aparılması mərhələsində müəllimin bir neçə vacib vəzifələri vardır:
- Tədqiqata ayrılan vaxtı elan etməlidir;
- Qiymətləndirmə meyarlarını elan etməlidir;
- Tədqiqat üçün mənbələri elan etməlidir. ( Kitabxana, internet linki və əgər bu mənbələr taplmazsa ən minimal mənbə kimi dərslik);
- Tədqiqatın aparılmasına şərait yaratmalıdır;
Əgər yuxarıdakı vəzifələr yerinə yetirilməzsə müəllimin səhvi sayılar.

3. Məlumatın mübadiləsi mərhələsi
Tədqiqata ayrılan vaxt bitdikdən sonra müəllim bir-bir şagirdlərə yaxınlaşıb onların tədqiqat sualıyla bağlı düşüncələrini soruşur. Bu zaman “bütün şagirdlər müəllimə baxır”, çünki şagirdlər yalnız müəllimə öz fikirlərini bildirirlər. Bu zaman mübadilə ona deyilir ki, bir şagird öz düşüncəsini deyirsə, digər şagirdlər də bu yeni düşüncəni duymuş olur. Bir sözlə, 20 nəfərlik sinifdə bir şagird öz fikrini deyir, əvəzində 19 şagirdin düşüncələrini də dinləmiş olur. Buna mübadilə deyilir. Bu mərhələdə deyilən bütün fikirlər növbəti mərhələ üçün güclü faktlar yaratmış olur. Bu mərhələdə müəllim şagirdin fikrini olduğu kimi, dəyişmədən qəbul etməlidir. Şagirdin fikrinə düzəliş etmək qadağandır. və s....
.........
Daha 4 mərhələmiz var. Onları videoda izah etmişəm. Amma hərf limitinə görə bütün məlumatı burada yerləşdirə bilmədim. Bu məlumatlar daha geniş və aydın formada bizim vəsaitdədir! (050 419 02 99)

Telegram kanalımızda da çoxlu faydalı paylaşımlar edirik: https://t.me/kurikulumsamirmuellim