Οι αρετές της ψυχής κατά τον Πλάτωνα – Δρ. Άννα Χ. Μαρκοπούλου

Οι ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ παρουσιάζουν την ομιλία «ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ».
Αναλύει η κα ΑΝΝΑ Χ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ, Δρ. Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Σορβόννης (Paris V - René Descartes).

Στην ομιλία ανιχνεύεται, σε μια πρώτη φάση, η ετυμολογία της λέξεως "αρετή" και οι συνακόλουθες σημασίες της μέσα από τα λεξικά της αρχαίας ελληνικής γλώσσης· σε μια δεύτερη φάση προσεγγίζεται φιλοσοφικά η προέλευση και η λειτουργία των αρετών της ψυχής στο πλατωνικό έργο.
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε την 10η Νοεμβρίου 2018 στην αίθουσα ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ. (Δομοκού και Ζαχία 1, Αθήνα).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΜΙΛΙΑΣ

Το θέμα της σημερινής ομιλίας μας είναι πολύ παλιό, αλλά ταυτόχρονα τόσο επίκαιρο και σημαντικό: Οι αρετές της ψυχής στο έργο του Πλάτωνος.
Ο Πλάτων ορίζει την "Αρετή" ως «κτήμα αδέσποτον», δηλαδή κτήμα που δεν ανήκει σε κανέναν δεσπότη-ιδιοκτήτη και με αυτήν την έννοια, αναδεικνύει την ουσία της, ότι δηλαδή αυτή συνιστά το προϊόν της ελευθέρας βουλήσεως του ανθρώπου.

Ο φιλόσοφος αντιδιαστέλλει την "αρετή" από την "κακία", η οποία είναι και αυτή μια εσωτερική διάθεσις της ψυχής, σύμφωνα με την οποία, όμως, η ψυχή πορεύεται με εμπόδια και με διακοπές, έτσι ώστε η απρόσκοπτη κίνησίς της προς τα πράγματα, να αναχαιτισθεί και να αδρανοποιηθεί, δηλαδή να καταστεί «κακή» κίνησις. Σε αυτό το πλαίσιο, η "αρετή" είναι μια κίνησις που καθιστά την πορεία της ψυχής απρόσκοπτη και ανεμπόδιστη, ενώ, αντιθέτως η "κακία"είναι μια κίνησις που εμποδίζει την πορεία της ψυχής και την αδρανοποιεί. Με αυτήν την έννοια, η "αρετή", ως "ευπορία", δηλαδή ως άνετη και απρόσκοπτη κίνησις, τελειοποιεί την σύνολη ζωή της ανθρώπινης ψυχής, έτσι ώστε αυτή να καταστεί "αγαθή".
Έτσι, η "αρετή" του κάθε ανθρώπου αναδεικνύεται ως "τελειότης", στο μέτρο που προσδίδει στο σύνολο των ενεργειών της ανθρώπινης ψυχής, τον χαρακτήρα της τέλειας ενέργειας.

Τα τρία μέρη της ψυχής διατρέχει μια τετρακτύς αρετών, η σωφροσύνη, η ανδρεία, η φρόνησις και η δικαιοσύνη, οι οποίες λειτουργούν καθεμία ξεχωριστά, αλλά και όλες μαζί ταυτοχρόνως, ως σύνολο, προκειμένου να εξασφαλίσουν την ισορροπία και την συνακόλουθη αρμονία των τριών μερών της ψυχής.
Με αυτήν την έννοια, κάθε αρετή βελτιώνει και τελειοποιεί το έργο της ψυχής, το οποίο είναι τετραπλό: το "επιμελείσθαι", το "βουλεύεσθαι", το "άρχειν" και το "εύ ζήν". Πιό συγκεκριμένα:
- η πρώτη αρετή, η «Σωφροσύνη» τελειοποιεί το πρώτο έργο της ζωής της ψυχής, δηλαδή την "επιμέλεια εαυτού",
- η δεύτερη αρετή, η «Ανδρεία» τελειοποιεί το δεύτερο έργο της ψυχής που είναι το "βουλεύεσθαι", δηλαδή η ικανότης της ορθής λήψεως των αποφάσεων,
- η τρίτη αρετή, η «Φρόνησις» τελειοποιεί το τρίτο έργο της ψυχής που είναι το "άρχειν".
- η τέταρτη αρετή, η «Δικαιοσύνη» τελειοποιεί το τέταρτο έργο της ψυχής που είναι το "ευ ζην".
Η «Δικαιοσύνη» είναι το επιστέγασμα των αρετών, εφόσον προσδίδει στο σύνολο της ψυχής την τονικότητα μιας μουσικής αρμονίας, μέσω της συναρμογής των τριών μερών της, όπως ακριβώς εναρμονίζονται οι τρεις τόνοι μιας μουσικής κλίμακας. Τέλος, η «Δικαιοσύνη» προσδίδει "ευζωία" στην ψυχή, στο μέτρο που λειτουργεί κατ’ αναλογίαν της υγείας του σώματος.
Με αυτήν την έννοια, η «Δικαιοσύνη», όπως άλλωστε και η σύνολη αρετή, είναι η υγεία της ψυχής, εφόσον δημιουργεί την αρμονία μεταξύ των τριών μερών της ψυχής, έτσι ώστε αυτά να άρχουν και να άρχονται "κατά φύσιν".
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΜΙΛΗΤΡΙΑΣ
Βιογραφικό σημείωμα Δρ. Άννας Χ. Μαρκοπούλου:
https://drive.google.com/file/d/16RoI...
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Οι ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ ευχαριστούν θερμά το ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ. για την πρόσκληση τηλεοπτικής καταγραφής.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Για οποιαδήποτε πληροφορία ή καταγγελία, παρακαλούμε, ενημερώστε μας στην κεντρική ιστοσελίδα: http://www.fryktories.net