૧. દેવતાઓનું દ્વારકામાં આગમન અને શ્રીકૃષ્ણની સ્તુતિ
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના સ્વધામ ગમનનો સમય નજીક આવતા, બ્રહ્માંડના મુખ્ય દેવતાઓ અને દિવ્ય જીવો તેમના દર્શન માટે દ્વારકામાં એકત્રિત થયા.
આગમન કરનાર મુખ્ય દેવતાઓ અને જીવો:
• બ્રહ્માજી: તેમના માનસપુત્રો અને પ્રજાપતિઓ સાથે.
• ભગવાન શિવ (ભવ): ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનના સ્વામી, તેમના ભૂતગણો સાથે.
• ઇન્દ્ર: મરુતો સાથે.
• અન્ય દેવતાઓ: આદિત્યો, વસુઓ, અશ્વિનીકુમારો, ઋભુઓ, અંગિરસ ઋષિઓ, રુદ્રો, વિશ્વેદેવો અને સાધ્યગણ.
• અન્ય દિવ્ય જીવો: ગંધર્વો, અપ્સરાઓ, નાગો, સિદ્ધો, ચારણો, ગુહ્યકો, ઋષિઓ, પિતૃઓ, વિદ્યાધરો અને કિન્નરો.
આ સૌનો એકમાત્ર ઉદ્દેશ્ય ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના દર્શન કરવાનો હતો, જેમના દિવ્ય સ્વરૂપે માનવ લોકને મોહિત કર્યું હતું અને જેમની કીર્તિ સમસ્ત લોકોના પાપોનો નાશ કરનારી હતી.
૨. બ્રહ્માજીની વિનંતી અને ભગવાનનો ઉત્તર
બ્રહ્માજીની મુખ્ય દલીલો:
• મિશન પૂર્ણ: પૃથ્વીનો ભાર ઉતારવાનું જે કાર્ય સોંપવામાં આવ્યું હતું, તે આપે યથાવત પૂર્ણ કર્યું છે. (શ્લોક ૨૧)
• ધર્મની સ્થાપના: આપે સત્પુરુષો અને સત્યનિષ્ઠ લોકોમાં ધર્મની પુનઃસ્થાપના કરી છે અને તમારી સર્વ-લોક-પાવન કીર્તિ ચારે દિશાઓમાં ફેલાવી છે. (શ્લોક ૨૨)
• અદ્ભુત લીલાઓ: યદુવંશમાં અવતાર લઈને આપે જગતના કલ્યાણ માટે અદ્ભુત અને પરાક્રમી કાર્યો કર્યા છે. (શ્લોક ૨૩)
• કલિયુગનો આધાર: કળિયુગમાં મનુષ્યો તમારા દિવ્ય ચરિત્રોનું શ્રવણ અને કીર્તન કરીને સરળતાથી અજ્ઞાનરૂપી અંધકારને પાર કરી જશે. (શ્લોક ૨૪)
• સમયગાળો: હે પ્રભુ! આપને યદુવંશમાં અવતાર લીધે એકસો પચ્ચીસ વર્ષ વીતી ગયા છે. (શ્લોક ૨૫)
• કાર્ય સમાપ્તિ: હવે દેવતાઓનું કોઈ કાર્ય બાકી રહ્યું નથી, અને બ્રાહ્મણોના શ્રાપને કારણે આ યાદવકુળ પણ લગભગ નાશ પામ્યું છે. (શ્લોક ૨૬)
• સ્વધામ ગમનની વિનંતી: આથી, જો આપને યોગ્ય લાગે તો, કૃપા કરીને તમારા પરમ ધામમાં પાછા પધારો અને વૈકુંઠના સેવક એવા અમને, લોકપાલો સહિત, સુરક્ષિત રાખો. (શ્લોક ૨૭)
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનો ઉત્તર
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે બ્રહ્માજીની વાત સ્વીકારી અને તેમના નિર્ણય પાછળનું ગહન કારણ સમજાવ્યું:
• કાર્ય સ્વીકૃતિ: "હે દેવેશ્વર! તમે જે કહ્યું તે મેં બરાબર સમજ્યું છે. તમારું કાર્ય પૂર્ણ થયું છે અને પૃથ્વીનો ભાર ઉતારી દેવામાં આવ્યો છે." (શ્લોક ૨૮)
• યદુવંશનું અભિમાન: "પરંતુ આ યાદવકુળ, જે વીરતા, શૌર્ય અને સંપત્તિથી અત્યંત ઉદ્ધત થઈ ગયું છે, તે સમગ્ર લોકને હડપ કરી લેવા ઈચ્છે છે. મેં તેમને અત્યાર સુધી સમુદ્રને કિનારાની જેમ રોકી રાખ્યા છે." (શ્લોક ૨૯)
• વિનાશની અનિવાર્યતા: "જો હું આ અહંકારી યાદવોના વિશાળ કુળનો સંહાર કર્યા વિના ચાલ્યો જઈશ, તો આ સંસાર તેમના અત્યાચારથી નષ્ટ થઈ જશે." (શ્લોક ૩૦)
• નિર્ધારિત યોજના: "હવે બ્રાહ્મણોના શ્રાપથી આ કુળનો વિનાશ પ્રારંભ થઈ ચૂક્યો છે. આ કાર્યના અંતે હું તમારા ધામમાં (બ્રહ્મલોક થઈને મારા ધામમાં) પ્રસ્થાન કરીશ." (શ્લોક ૩૧)
આ સાંભળીને બ્રહ્માજી અને અન્ય દેવતાઓ ભગવાનને પ્રણામ કરીને પોતપોતાના લોકમાં પાછા ફર્યા.
૩. યાદવકુળના વિનાશની પૂર્વભૂમિકા
દેવતાઓના ગયા પછી, ભગવાને દ્વારકામાં ભયાનક અપશુકનો અને મહા-ઉત્પાતો થતા જોયા. તેમણે યાદવ કુળના વડીલોને એકઠા કરીને કહ્યું:
"આ જુઓ, ચારે બાજુથી અત્યંત ભયંકર અપશુકનો થઈ રહ્યા છે. અને આપણા કુળને બ્રાહ્મણો દ્વારા મળેલો શ્રાપ અત્યંત દુસ્તર છે, તેને ટાળી શકાય તેમ નથી." (શ્લોક ૩૪)
પ્રભાસ તીર્થમાં જવાનો આદેશ: ભગવાને યાદવોને દ્વારકા છોડીને તરત જ અત્યંત પવિત્ર પ્રભાસ ક્ષેત્રમાં જવાનો આદેશ આપ્યો. તેમણે કહ્યું:
1. અસુરક્ષિત સ્થાન: "હે આર્યજનો! જે જીવિત રહેવા ઈચ્છે છે, તેમના માટે હવે અહીં રહેવું યોગ્ય નથી." (શ્લોક ૩૫)
2. પવિત્ર સ્થળ: "આપણે આજે જ વિલંબ કર્યા વિના અત્યંત પુણ્યશાળી પ્રભાસ ક્ષેત્રમાં જઈએ. આ એ જ સ્થાન છે જ્યાં સ્નાન કરીને દક્ષના શ્રાપથી પીડિત ચંદ્રમા પાપમુક્ત થઈને ફરીથી પોતાની કળાઓ પ્રાપ્ત કરી શક્યા હતા." (શ્લોક ૩૫-૩૬)
3. પ્રાયશ્ચિતની યોજના: "ત્યાં આપણે સ્નાન કરીશું, પિતૃઓ અને દેવતાઓનું તર્પણ કરીશું, અને ગુણવાન બ્રાહ્મણોને સ્વાદિષ્ટ ભોજન કરાવીશું. તેમને શ્રદ્ધાપૂર્વક મહાન દાન આપીને આપણે પાપ-સાગરને પાર કરી લઈશું, જેમ નૌકાઓથી સમુદ્ર પાર કરાય છે." (શ્લોક ૩૭-૩૮)
૪. ઉદ્ધવની આર્ત વિનંતી
ઉદ્ધવની હૃદયસ્પર્શી વિનંતી:
• ભગવાનનો નિશ્ચય: "હે દેવોના દેવ, હે યોગેશ્વર! જેમના શ્રવણ-કીર્તન પુણ્યદાયક છે, તે તમે આ કુળનો સંહાર કરીને નિશ્ચિતપણે આ લોકનો ત્યાગ કરવાના છો. તમે સમર્થ હોવા છતાં બ્રાહ્મણોના શ્રાપને નિષ્ક્રિય ન કર્યો, કારણ કે તમે જ પરમ નિયંત્રક છો." (શ્લોક ૪૨)
• અસહ્ય વિરહ: "હે કેશવ! હે નાથ! હું તમારા ચરણકમળોને અડધા ક્ષણ માટે પણ ત્યજી શકું તેમ નથી. કૃપા કરીને મને પણ તમારા ધામમાં લઈ ચાલો." (શ્લોક ૪૩)
• કથાનું માધુર્ય: "હે કૃષ્ણ! તમારી લીલા-કથાઓ મનુષ્યો માટે પરમ મંગળકારી છે. તે કાન માટે અમૃત સમાન છે, જેનું આસ્વાદન કરીને લોકો અન્ય તમામ ઈચ્છાઓનો ત્યાગ કરી દે છે." (શ્લોક ૪૪)
• અભિન્નતાનો ભાવ: "સૂતી વખતે, બેસતી વખતે, ચાલતી વખતે, સ્નાન કરતી વખતે, રમતી વખતે કે ભોજન કરતી વખતે—અમે ભક્તો તમને અમારા પ્રિય આત્મા તરીકે જ અનુભવીએ છીએ. તો પછી અમે તમને કેવી રીતે ત્યજી શકીએ?" (શ્લોક ૪૫)
• માયા પર વિજય: "તમારા દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાયેલી માળા, સુગંધ, વસ્ત્રો અને આભૂષણોથી સુશોભિત થઈને અને તમારું ઉચ્છિષ્ટ (પ્રસાદ) ભોજન કરીને અમે દાસો તમારી માયાને સહેલાઈથી જીતી શકીએ છીએ." (શ્લોક ૪૬)
• ભક્તિ માર્ગની શ્રેષ્ઠતા: "હે મહાયોગી! જ્યારે મોટા ઋષિઓ અને સંન્યાસીઓ કઠોર તપસ્યા દ્વારા તમારા બ્રહ્મધામને પામે છે, ત્યારે અમે તો કર્મના માર્ગો પર ભટકી રહ્યા છીએ. પરંતુ અમે તમારા ભક્તો સાથે તમારી વાર્તા-કથાઓ દ્વારા આ દુસ્તર અજ્ઞાનરૂપી અંધકારને પાર કરી લઈશું." (શ્લોક ૪૭-૪૮)
• જીવનનો આધાર: "અમે તમારા કાર્યો, વચનો, ગતિ, સ્મિત, દૃષ્ટિ અને હાસ્યનું સ્મરણ અને કીર્તન કરીને જીવીશું, જે મનુષ્ય લોકની લીલાઓનું અદ્ભુત અનુકરણ છે." (શ્લોક ૪૯)
Информация по комментариям в разработке