Legel Ranj |لەگەڵ رەنج | پەروەردە ‌و فێركردن لەنێوان دوو نەوەی جیاوازدا؛ چی گۆڕاوە؟ ‏

رۆڵی پەروەردە‌ و فێركردن لە پێشكەوتی وڵاتدا چییە؟ ئایا ‏پەروەردە‌ و ‏فێركردن لەنێو ناوەندە ناحكومیەكاندا جیاوازی هەیە ‌و ‏پێشكەوتووترە؟ ‏یاخوود دۆخی ئەوانیش باش نییە، ئەم جۆرە ‏پەروەردەی ئێستا هەمانە هیچ ‏جۆرە پێشكەوتنێكمان تێدا دروست ‏دەكات؟ لەم بەرنامەیە بەدواداچوون بۆ ‏وەڵامی ئەو پرسیارانە‌ و ‏چەندین پرسیاری دیكەش كرا، مامۆستایەكی ‏بە ئەزموونی بەرنامەكە ‏رای وایە بەم جۆرە پەروەردەی ئێستا هەمانە هیچ ‏گۆڕانكارییەك ‏دروست نابێت.

ئەوەی گۆڕاوە، تەختە رەشەكە بووەتە سپی

مامۆستایەكی قوتابخانەی ناحكومی میوان لە بەرنامەكەدا باسی لەوە ‏كرد ‏لە سەردەمی خوێندكاری ئەوەوە بۆ ئێستا یەك شت گۆڕاوە ‏ئەویش ‏تەختەڕەشەكەی قوتابخانەكان گۆڕاوە بۆ سپی. رەخنەی ‏ئەوەشی لە ‏مامۆستایان گرت بەوەی دەستیان نییە لە خۆ نوێكردنەوە، ئەو كە ‏منداڵەكانی لە قوتابخانەی حكومین ئاماژەی ‏بەوەدا لە قوتابخانەی ‏منداڵەكانییەوە بانگكراوە كە پارە كۆبكەنەوە ‏بۆ كڕینی هەندێ‌ پێداویستی ‏قوتابخانەكە. ئەو گوتی "ئەركی دایك ‌و ‏باوكان نییە، لە خوێندنگای حكومی ‏پارە بدەن بۆ كڕینی ‏پێداویستی، تەنانەت قوتابخانە هەیە كارگوزاری نییە، ‏مامۆستاكان ‏لەسەر بودجەی خۆیان كەسێكیان بەكرێ‌ گرتووە".‏

مامۆستایەكی دیكە ئەوەی روونكردەوە كە راستە پلان بۆ ‏گۆڕانكاری هەیە، ‏بەڵام تاوەكو ئێستا نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە. گوتیشی ‏‏"ئەوەی گرفتە وەزارەتی پەروەردە، بودجە ‏بۆ پڕۆژە گۆڕانكارییەكانی دابین ‏ناكات. هەندێ‌ لە پێداویستیی ‏قوتابخانەكان كەسانی دەوڵەمەند دابینی ‏دەكەن".‏

مامۆستایەكی دیكە رەخنەی ئەوەی گرت، هەندێ‌ یاسا بەسەر ‏قوتابخانە ‏ناحكومییەكاندا جێبەجێ‌ دەكرێت بەسەر حكومییەكاندا ‏ناكرێت، بە نموونە ‏لە قوتابخانە ناحكإومییەكاندا 200 قوتابی دەبێت ‏توێژەرێكی هەبێت، بەڵام ‏لە حكومییەكاندا ئەوە جێبەجێ‌ ناكرێت.‏

‏"قسەی قوتابییەك لە ناخەوە برینداری كردم"‏

‏"خۆزگە مامۆستاكان گەورە دەبوون ‌و لە ئێمە تێدەگەیشتن، خۆزگە ‏لەگەڵ ‏ئەم سەردەمەدا خۆیان دەگونجاند‌ و زانیارییەكانیان نوێ‌ ‏دەكردەوە"، ‏قوتابییەكی نمونەیی ئەو قسەیەی بە مامۆستا سەربەست ‏كەریم، بەڕێوەبەری ‏راهێنان ‌و پەرەپێدانی ‏پەروەردەیی لە ‏سلێمانی ‏گوتووە. مامۆستا سەربەست ‏دوای گێڕانەوە ئەو قسەیە گوتیشی، ‏‏"قسەی ئەو قوتابییە لە ناخەوە برینداری ‏كردم". ئەو بەرپرسەی ‏پەروەردە دان بەوەشدا دەنێ‌ كە شێوازی ‏وانەگوتنەوە لە ‏كوردستاندا نەریتییە ‌و پێویستی بە گۆڕانكارییە، ‏‏"دەبێت دیدی ئێمە بۆ پەروەردە بگۆڕدرێت".‏

مامۆستا سەربەست ئەوەش ناشارێتەوە كە ئێستا بۆشاییەكی گەورە ‏لەنێوان ‏خوێندكار ‌و مامۆستایاندا هەیە، بە كردنەوەی چەندەها ‏دەورە بۆ مامۆستایان ‏هەوڵدەدەن ئەو بۆشاییە نەهێڵن.‏
‏ ‏
سەربەست كەریم ئەوەشی خستەڕوو، یەكێك لە ئامانجەكانیان ‏ئەوەیە ‏لەجیاتی مامۆستا خوێندكار بكەنە سەنتەر ‌و مامۆستاش ‏بكەنە هاریكار ‌و ‏رێبەر ‌و گوتیشی، "ئەگەر مامۆستایانی ئێمە ‏خۆیان نوێ‌ نەكەنەوە كێشەی ‏گەورە لە ناوەندەكانی خوێندن ‏دروست دەبێت". ‏

دەبێت لە ساڵی نوێی خوێندن مامۆستایان ئەم خولە ‏ببینن
مامۆستا سەربەست ‏ئەوەش ناشارێتەوە كە بەبێ‌ ‏دابینكردنی پێداویستییەكانی خوێندن ‌و ‏پێداویستییەكانی مامۆستا ‏پەروەردەیەكی باشمان نابێت، ئەو بەرپرسەی ‏پەروەردە دەڵێت، "خوێندكارانی ئەم سەردەمە بەهۆی ‏ئەوەی کە ‏زمانی دیكە دەزانن، دنیابینییان فراوانترە لە قوتابیانی رابردوو".


بەڕێوەبەری راهێنان ‌و پەرەپێدانی ‏پەروەردەیی لە ‏سلێمانی ‏ئەوەش ‏دەخاتەڕوو، بۆ ئەم ساڵی خوێندن لە سلێمانیدا ‏‏176 راهێنەریان هەیە، هەر ‏یەكەشیان 10 قوتابخانەی لە لا دەبێت بۆ ‏راهێنانی مامۆستایان، "لە ساڵی ‏خوێندنی 2024 بۆ 2025 ‏سەرجەم مامۆستایانمان دەبێت 20 كاژێر ‏راهێنان وەربگرن، ‏ئەگەر ئەو راهێنانەی بە مامۆستایان دەكرێت بەردەوام ‏بێت ئەوە ‏سەرەتایەكە بۆ گۆڕانكاری گەورە".‏

سەربەست كەریم رەخنەی ئەوەش لە قوتابخانە ناحكومییەكان ‏دەگرێت ‌و ‏بۆچوونی وایە جیاوازی چینایەتیان دروست كردووە، "بە چ ‏لێكۆڵینەوەیەك خوێندن لە قوتابخانە ناحكومییەكان ‏باشترە لە ‏حكومییەكان؟ بەڕاستی لە هەندێ‌ قوتابخانەی ناحكومی ‏لەسەر حیسابی ‏خۆش ژیانی قوتابی كۆمەڵێك شتی دیكە لەبیر ‏كراوە".

گیسكەكەی هەیاسی خاس ‏

هەرێم جەمال ئەوەش ناشارێتەوە كە بەردەوام گرفتی جۆراوجۆر ‏بۆ ‏مامۆستایان دروست دەكرێت. ئەو گوتی، "وەك گیسكەكەی ‏هەیاسی خاسمان ‏لێدەكەن، سێ‌ مانگ باشمان دەكەن ‌و چوار ‏مانگ خراپ، لەگەڵ رێزمدا ‏دۆخی مامۆستا بەو جۆرەیە". ئەو ‏مامۆستایە دژی ئەوانەش كە پێیان وایە ‏كورد لە باشووری ‏كوردستان 32 ساڵە حكومڕانی خۆی دەكات. ئەو دەڵێت، ‏‏"لە 2005ـەوە بە كرداری دەسەڵات ‌و بودجەمان هەبووە".

ئەو ‏بۆچوونیشی ‏وایە، کە دەبێت واقیع لەگەڵ قسەی بریقەدار ‏لێكجیابكرێتەوە ‌و راستییەكانیش بە ‏بەڵگەوە بخرێنەڕوو. ئەو گوتی، ‏‏"لە هەرێمی كوردستاندا 6874 ناوەندی ‏خوێندنی حكومیمان هەیە ‏لە بەرامبەر ئەوەدا 577 ناوەندی خوێندنی ‏ناحكومیمان هەیە؛ واتە ‏رێژەی قوتابخانەی ناحكومی هەر زۆر كەمترە لە ‏حكومی لەگەڵ ‏ئەوەشدا بە زۆری یەكەمەكانی كوردستان لە ‏قوتابخانە ‏حكومییەكاندان".‏

هەر لە بەرنامەكەدا، ئەحمەد رەسوڵ كە وەك مامۆستایەكی ‏راهێنەر ‏بەشداربوو ئاماژەی بەوەدا، كێشەكانی كۆمەڵگا بەهەمان ‏بڕ ‌و شێوە لە نێو ‏سیستمی پەروەردەشدا هەن، "بۆیە بۆ ‏گۆڕانكاری لە كۆمەڵگادا دەبێت لە ‏پەروەردەوە دەستپێبكەین". ئەو ‏راهێنەرە روونیشكردەوە ئامانج لە ‏پڕۆسەی خوێندنی كوردستان ‏ناڕوونە، "هەر ئەوەندە دەزانین بۆ ‏بەدەستهێنانی بڕوانامەیەك ‏دەخوێنین، لە ئامانجە قووڵ ‌و فراوانەكەی ‏تێنەگەیشتووین".‏