آشنایی با موسیقی اصیل ایرانی ، قسمت اول - دستگاه ماهور

موسیقی ما در ‌پروژه‌ی «گوشه‌نگار» ‌تلاش کرده است تا با مساعدت هنرمندانِ این عرصه، نگاهی جامع و در عین حال ساده به هفت دستگاه و پنج آواز در موسیقی اصیل ایرانی بیاندازد تا مخاطبانِ کم‌تر حرفه‌ای نیز بتوانند ضمنِ آشنایی با اینان، اشتیاق به فراگیری بیشتر موسیقی اصیل ایرانی پیدا کنند؛ حال در اولین قسمت از این پروژه، میلاد محمدی آهنگ‌ساز و نوازنده‌ی تار توضیحاتی جامع اما با زبانی ساده درباره‌ی «ماهور» داده است و نمونه‌هایی شاخصی در این دستگاه را معرفی کرده است.
------------
ماهور یکی از دستگاه‌های موسیقی سنتی ایرانی است. این دستگاه از نظر فواصل با گام بزرگ (ماژور) در موسیقی غربی مطابقت دارد و مانند آن از نظر حسی شاد دانسته می‌شود؛ در نتیجه، قطعات شاد بسیاری در این دستگاه وجود دارند.

در مورد ریشهٔ دستگاه ماهور و نامش نظریات مختلفی مطرح است که از یکسو آن را به موسیقی باستان ایران یا هند و از سوی دیگر به مقام‌های موسیقی قدیم ایران به‌خصوص مقام عشاق نسبت می‌دهند. اگرچه، بیشتر موسیقی‌دانان معاصر دستگاه شور را مهم‌ترین دستگاه می‌دانند اما برخی نیز ماهور را مهم‌ترین می‌دانند؛ چنان‌که آموزش ردیف موسیقی نیز اغلب از دستگاه ماهور آغاز می‌شود. از همین رو، در حالی که بین متخصصان در خصوص گام ماهور توافق وجود دارد و آن را مطابق بر گام بزرگ غربی می‌دانند اما برخی از آن‌ها یک گام ماهور «اصیل» را توصیف می‌کنند که فواصل متفاوتی داشته و اینک منسوخ شده‌است. در موسیقی عربی نیز ردپای ماهور را می‌توان به عنوان یکی از مشتقات مقام راست پیدا کرد. مقام ماهور در موسیقی عربی متشکل از دو جنس دانسته می‌شود که یکی راست و دیگری عجم نام دارد و جنس عجم در قرائت قرآن نیز به کار گرفته می‌شود.

در ردیف موسیقی ایرانی برای دستگاه ماهور گوشه‌های فراوانی ذکر شده‌است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: داد، خسروانی، دلکش، شکسته، عراق و نهیب که دو مورد آخر در اوج دستگاه اجرا می‌شوند. در پایان اجرای ماهور نیز گوشه‌های راک (نظیر راک هندی یا راک کشمیر) اجرا می‌شوند و سپس اجرای دستگاه با یک چهارمضراب و یک رنگ به پایان می‌رسد.

----------------
موزیک خوب رو دنبال کنید