Скачать или смотреть Umashankar Joshi | Amar Bhatt | Bhomiya Vina | Vishvamanavi

કવિ શ્રી ઉમાશંકર જોશી (જન્મ તારીખ:21 જુલાઈ)
કવિમનીષી ને કવિઓના કવિને એમની બે જાણીતી રચનાઓથી આદરસહિત યાદ કરું છું.
બંને રચનાઓ એમણે 1932માં એટલેકે એમની 21 વર્ષની ઉંમરે લખેલી.
એમ બનતું હોય છે કે મનમાં એક કાવ્યનું એક સ્વરાંકન રમતું હોય ત્યારે એ જ કાવ્યનું બીજું સ્વરાંકન સ્વીકારવાની આપણી તૈયારી ઓછી હોય છે.;પણ "ભોમિયા વિના" ગીતનાં અનેક સ્વરાંકનો મેં સાંભળેલાં છે ને બધાં જ ઉત્તમ લાગ્યાં છે. એનું કારણ શું હશે? મને લાગે છે કે કવિના શબ્દનું સત્વ. એ કારણે ગીતનાં અનેક સ્વરાંકનો હોય તે બધાં જ મને ગમે છે. એટલે "ભોમિયા વિના"નાં અઢળક સ્વરનિયોજનોમાં મેં મારા પણ સ્વરનિયોજનનો ઉમેરો કરવાની ધૃષ્ટતા કરી. ખમાજ ને પહાડી(ડુંગરા શબ્દમાંથી એ રાગનો વિચાર આવ્યો) રાગનો આધાર છે. "સૂના સરવરિયા"માં કોમળ ધૈવત(ધ) અને તીવ્ર મધ્યમ(મ)નો સ્પર્શ; "પડઘા ઉરબોલના"માં શબ્દને અનુરૂપ ભાવ અને "ઝાંખો પડ્યો"માં ઝંખવાયાની અનુભૂતિ સંગીતમાં અનુભવી શકાશે. "ડુંગરા"માં ભમતા જેમ એક પછી એક ઝાડપાન મળે ને ન થયેલા અનુભવો થાય તે વાત વાદ્યસંગતમાં પણ એક પછી એક વાજિંત્રો દાખલ કરીને વ્યક્ત થાય છે.
બીજી રચના "વિશ્વમાનવી" તે સૉનેટ છે. યુરોપથી આવેલો આ કાવ્યપ્રકાર આપણે અપનાવ્યો છે. ઇટાલિયન ભાષામાં "sonetto" એટલે "a little song" અથવા "a small lyric". ત્યાં ગિટાર ઉપર સૉનેટ્સ ગવાય છે. આપણે ત્યાં તો આપણા છંદોમાં સુંદર સૉનેટ્સ લખાયાં છે. એટલે છંદોબદ્ધ ગાનમાં improvisation કરીને ગિટાર ઉપર આ સૉનેટનું ગાન કર્યું છે. 2011માં કવિના જન્મશતાબ્દિવર્ષમાં અમે તૈયાર કરેલા આલબમ "ગીતગંગોત્રી"માં આ બંને રચનાઓ છે. 16 જુલાઈ 2011ના દિવસે વિશ્વકોશમાં જ આદરણીય ધીરુભાઈ ઠાકર અને ડૉ.કુમારપાળ દેસાઈના હસ્તે "ગીતગંગોત્રી"નું વિમોચન થયું હતું તે સહર્ષ યાદ કરું છું.
અમર ભટ્ટ