მრავალეთნიკური საქართველო -სამაჩაბლო (ოსეთი)

საკუთარი სახელწოდება: ირონ.

თვითშეგნება: ოსური.

რელიგია: ქრისტიანობა.

ენა: ოსური (ინდო-ევროპულ ენათა ჯგუფი.)

მოსახლეობა: 164055 (3%,0%) (1989 წ. აღწერით); 38028 (0,9%) (2002 წ. აღწერით).

დასახლება: შიდა ქართლი (ცხინვალის, ახალგორის, ჯავის, ზნაურის რაიონები), აფხაზეთი, აჭარა, ლაგოდეხი, დუშეთის, თელავის, თეთრიწყაროს, კასპის, ქარელის, ყაზბეგის, ყვარლის, ახლეტის, გორის, ხაშურის, ბორჯომის, ახალგორის რაიონები, ქ. რუსთავი. (1989 წ. აღწერით 60 ათასი ცხოვრობდა ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის ტერიტორიაზე).

ჩამოსახლების ისტორია: ოსები ინდოევროპული ხალხების ჩრდილო ირანული ჯგუფს მიეკუთვნებიან, ეთნოგენეტიკურად დაკაშირებული არიან სკვითებთან, სარმატებთან და განსაკუთრებით ალანებთან. მათი უახლოესი წინაპრები იყვნენ ალანები.

XIII ს-მდე ალანები ძირითადად იმიერკავკასიის ველებში ცხოვრობდნენ. XIII ს-ის 20-იანი წლებიდან კავკასიაში იწყება მონღოლთა შემოსევები, რასაც თან დაერთო რბევა ყაბარდოელთა მხრიდან, რომელთაც ხელში ჩაიგდეს ოსების საცხოვრებელი არეალი - ჩრდილო კავკასიის ბარის მთელი ტერიტორია. ოსები ტოვებენ ამ ბარს და კავკასიის მთებს აფარებენ თავს. ხეობათა ბარში გადმოსასვლელებში ჩნდება ყაბარდოელთა დასახლებები, რის შედეგადაც ოსები მთებში მკაცრად ჩაკეტილნი აღმოჩნდნენ. აქ, ცენტრალური კავკასიონის ჩრდილოეთ ფერდობებზე, ძირითადად ხეობების მიხედვით ჩამოყალიბდა ოსთა სასოფლო-ტერიტორიული ერთეულები, სახევო გაერთიანებები: თაგაურის, ქურთათის, ალაგირის და დიგორის, სადაც შეზღუდული საარსებო პირობები იყო. ამიტომ მათი შემდგომი ლტოლვა სამხრეთისაკენ ბუნებრივი ეკონომიკური აუცილებლობით იყო გამოწვეული.

XIII ს-ის მეორე ნახევრიდან საქართველომ დაკარგა კონტროლი გადმოსასვლელებზე, ვეღარ შეძლო საკუთარი საზღვრების დაცვა და ოსები ქართლს მოაწყდნენ, იწყეს მთიური მეკობრეობა, რაც იმდროინდელი მთიელების, საარსებო საშუალება იყო. რაც დრო გადიოდა, მეკობრეობა საშიშ ხასიათს იღებდა. ეს მდგომარეობა XIV ს-ის 20-იან წლებამდე გაგრძელდა, ვიდრე გიორგი ბრწყინვალემ არ აღკვეთა. განდევნილ ოსებს გიორგი ბრწყინვალემ თავის ქვეყანაშივე დახმარება აღმოუჩინა.

ქსნის და არაგვის ერისთავებმა და მაჩაბლებმა თხოვნით მიმართეს სიმონ მეფეს, ნება დაერთო ოსები ხიზნებად დაესახლებინათ თავიანთ მამულებში. დასახლდნენ ქსნისა და არაგვის ერისთავების, მაჩაბლების, ფალავანდიშვილების, ფურცელაძეების და სხვა თავად-აზნაურთა მამულებში. ქართველმა თავად-აზნაურობამ, სიმონ მეფის დავალებით, გადმოხვეწილ ოსებს მისცეს დასასახლებელი ადგილები, სამშენებლო მასალა, სარჩო, სამეურნეო იარაღები, ჩაუდგეს ქოხები. ზოგი ოსი ქართველების ოჯახის შვილობილიც კი გახდა. გახშირდა ქართველებსა და ოსებს შორის ნათელ-მირონობა, ურთიერთდამოყვრება და ა. შ.

ის ტერიტორია საქართველოში სადაც ოსების ჩამოსახლება და მათი თანდათანობით გაფართოება მოხდა მოიცავს შიდა ქართლს, ქსნის, არაგვის, ორი ლიახვისა და კუდაროს ხეობებს, რომლებიც ძირითადად ქსნის საერისთაოსა და სამაჩაბლოს სათავადოს ეკუთვნოდა. სამაჩაბლო, როგორც სათავადო XV ს-ის დასაწყისში ყალიბდება დიდი ლიახვის ხეობაში. საქართველოს რუსეთთან შეერთების შემდეგ ოსებით დასახლებული ტეიტორია, ძირითადად გორისა და დუშეთის მაზრებში მოექცა. ამ ტერიტორიის დიდი ნაწილის ბაზაზე, საქართველოს გულში, რუსეთის ხელისუფლებამ 1842 წელს შექმნა ე. წ. „ოსეთის ოკრუგი“, ხოლო 1922 წლის 20 აპრილს, ქართველმა და რუსეთის კომუნისტებმა ის სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქად აქციეს.

რელიგია. საქართველოს ტერიტორიაზე დასახლებული ოსები ქრისტიანები არიან.ამჟამად ოკუპირებულია რუსეთის მიერ.