ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (Χίος) - Νησιώτικα τραγούδια

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος υπάρχουν φρούρια με τ' όνομα "Κάστρο της Ωριάς" ή της "Σουριάς, Βουργιάς, Μουριάς, Οβριάς, καθώς και με τελείως διαφορετικά ονόματα όπως της "Μαρούς" στην Καππαδοκία και του "Ήλ" τον Πόντο, που έπεσαν με προδοσία, όπως αναφέρει η παράδοση, παρά την αντίσταση της βασιλοπούλας, η οποία αυτοκτόνησε, μόλις οι Τούρκοι πήραν το Κάστρο. Το τραγούδι πρέπει να έχει δημιουργηθεί γύρω στον 9ο αιώνα, την περίοδο του Βυζαντίου. Νεότερες έρευνες αναφέρουν πως το τραγούδι ξεκίνησε από τη Μικρά Ασία, και συγκεκριμένα από την άλωση του Αμορίου το 838 μ.Χ. ύστερα από προδοσία. Το θέμα του βασίζεται σε άλλο πρότυπο, που έχει γίνει από μυθικά και ιστορικά στοιχεία, τα οποία είναι κοινά τόσο στη δημοτική ποίηση όσο και στους αρχαίους μύθους.
Ιδιαιτέρως διαδεδομένο το Βυζαντινό αυτό τραγούδι ακόμη και στην εποχή μας. Στον παρόν λινκ (διεύθυνση) μπορείτε να ακούσετε παραλλαγές του τραγουδιού σχεδόν από όλη την Ελλάδα:   • Της Ωριάς το κάστρο  

Το Κάστρο των Καμπιών (ή "της Ωριάς") στη Χίο, βρίσκεται πάνω από το ομώνυμο χωριό του Δήμου Καρδαμύλων, στην κορυφή υπερυψωμένου βράχου, όπου υπάρχει το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, γι' αυτό και οι ντόπιοι το αποκαλούν "Καστράκι της Αγίας Παρασκευής".
Η χρονολόγησή του τοποθετείται στα Βυζαντινά χρόνια από όλους τους ιστορικούς που το αναφέρουν, ωστόσο δεν έχει γίνει καμία αρχαιολογική έρευνα σ' αυτό, για περαιτέρω τεκμηρίωση. Πάντως, η ονομασία "Κάστρο της Ωριάς" δείχνει τη βυζαντινή προέλευση του οχυρού και απηχεί τη διαδεδομένη παράδοση για την πολιορκία για πολλά χρόνια ενός κάστρου από εχθρικό στράτευμα.

Τραγουδά η Δέσποινα Τσούρου
Βιολί : Κυριακός Γκουβέντας
Σαντούρι : Νίκος Καλαϊτζής
Κρουστά : Κώστας Μερετάκης
Ούτι : Χρήστος Τσιαμούλης
Λαούτο : Στέλιος Κατσιάνης
Κανονάκι : Πέτρος Ταμπούρης
Δίσκος: "ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΚΡΙΤΕΣ: Χίος, Μυτιλήνη, Σάμος, Ικαρία", 1998


Οι στίχοι:
Σαν της Ωριάς το κάστρο κάστρο δεν είδα
σαν της Ωριάς το κάστρο κάστρο δεν είδα,
τέτοιο κάστρο δεν είδα Φράγκα και καλή καρδιά
τέτοιο κάστρο δεν είδα Φράγκα και καλή καρδιά.
Που 'χει ασημένιες πόρτες κι αργυρά κλειδιά
που 'χει ασημένιες πόρτες κι αργυρά κλειδιά,
τέτοιο κάστρο δεν είδα σαν το κάστρο της Ωριάς
τέτοιο κάστρο δεν είδα σαν το κάστρο της Ωριάς.
Τούρκοι το πολεμούσαν χρόνους δώδεκα
Τούρκοι το πολεμούσαν χρόνους δώδεκα,
χρόνους μήνες δεκατρείς 'σύ το νου μου το κρατείς
χρόνους μήνες δεκατρείς 'σύ το νου μου το κρατείς.

(Κι ένα γιανιτσαράκι, μιας Ρωμιάς παιδί,
εις τον μπαρμπέρη πάει και μπαρμπερίζεται,
γυναίκεια ρούχα βάνει και γυναικίζεται.
Πιάνει ένα μαξιλάρι και βάνει το κοιλιά
και δύο μαντιλάκια και βάνει τα βυζιά
και γίνεται γυναίκα και γκαστρώνεται
κι απ' όξω από τον πύργο πάει και κλαίεται.
Ανοίξετέ μου να 'μπω το βαριόμοιρο,
που μαι και γκαστρωμένο κι ετοιμόγεννο.
Κι όσο να μισανοίξουν, χίλιοι εμπήκανε
κι όσο να καλανοίξουν, το κάστρο πάρθηκε).