«ΤΡΑΝΟΣ ΧΟΡΟΣ» | Σιάτιστα Κοζάνης | Μακεδονικά τραγούδια

🔴 Γαμήλιος χορός από την περιοχή της «Κάτω» Ανασελίτσας (Σιάτιστα, Εράτυρα, Γαλατινή, Μικρόκαστρο, Σισάνι, Αλιάκμονας κ.α.), τον οποίον χόρευαν οι νεόνυμφοι, οι κουμπάροι, μπράτιμοι και λοιποί συγγενείς και καλεσμένοι, αμέσως μετά τα στέφανα. Οι μόνες που δεν έμπαιναν στο χορό ήταν οι δύο συμπεθέρες (μητέρες του γαμπρού και της νύφης). Πρόκειται για χορό που ανήκει στο απλό, αλλά επιβλητικό κινητικό μοτίβο «μέσα - έξω». Η λαβή είναι από τα χέρια για τους άντρες και αγκαζέ (θηλυκωτά) για τις γυναίκες.

🟡 Σύμφωνα με την παράδοση, ο χορός καθιερώθηκε κατά το έτος 1784, όταν και έγινε η πρώτη επιδρομή των Τουρκαλβανών, τους οποίους απέκρουσαν 500 γενναίοι Σιατιστινοί, τους οποίους συγκέντρωσε ο προεστός Λογοθέτης στο αρχοντικό της ξακουστής Κυρα-Σανούκως Χατζηγιάννη. Ο Ναούμ Δημόλας, στο βιβλίο του «Η ζωή στη Σιάτιστα», γράφει:

«Ο Τρανός χορός είναι ήρεμος και με συμμετρικές κινήσεις στην αρχή, ταχύς και πηδηχτός στο τέλος και εκφράζει τη λύπη των συγγενών της νύφης και τη χαρά της οικογένειας του γαμπρού. Στον Τρανό χορό πρώτο πιάνεται ο κουμπάρος. Η διάταξη του κορυφαίου του χορού καμιά φορά αλλάζει από σεβασμό. Π.χ. αν ο πατέρας του γαμπρού είναι ηλικιωμένος, μπαίνει μπροστά και δεύτερος ο κουμπάρος ή και αν υπάρχει ο παππούς του γαμπρού από σεβασμό τον βάζουν πρώτο. Ακολουθούν οι κοντινότεροι συγγενείς και όλοι οι καλεσμένοι. Τελευταίοι από τους άντρες δύο μπράτιμοι, ο μεγάλος και ο μικρός, τέλος ο γαμπρός, ενώ πρώτη από τις γυναίκες και πιασμένη από τον γαμπρό, η νύφη. Μετά τη νύφη πιάνεται η κουμπάρα, όλες οι γυναίκες και στο τέλος η μικρότερη αδερφή του γαμπρού (αν υπάρχει).

Στον Τρανό χορό παίρνουν μέρος όλοι οι καλεσμένοι και διαρκεί ώσπου να συμπληρωθούν τρεις γύροι απ' το σημείο που πιάνονται οι νεόνυμφοι. Ξεκινά ο χορός με τραγούδι που τραγουδούν όλοι, στη συνέχεια έρχεται η γλυκιά μελωδία της μουσικής που δίνει πιο έντονα το ρυθμό του χορού. Η μουσική κάνει στάση πάλι και τραγουδιούνται πάλι ορισμένοι στίχοι του Τρανού χορού».

🔵 ΔΙΣΚΟΣ: «Της Ανασελίτσας». Γλέντια - Χαβάδες - χοροί & Τραγούδια του Βοΐου
Ελληνική Εθνογραφική Εταιρεία
Συλλογή-Επιμέλεια: Κώστας Τσώνης, καταγόμενος από το Τρίκορφο Γρεβενών

🎵 Παίζει κλαρίνο ο Παναγιώτης Ντούντας από την Εράτυρα Κοζάνης και τραγουδά ο ίδιος μαζί με όλο του το συγκρότημα.
Ηχογράφηση του 1956.


Οι στίχοι:
Για τι σένα, κύρα νύφη, πέντε κάστρα μάλωνάνε
κι άλλε πέντε πολεμούσαν για τα δυο σ' τα μαύρα μάτια
και το μιρτζιανό σου χείλι.
Μωρή κοντή συρματιρή, κοντή συρματιρένια,
να 'ρθεις αργά στην πόρτα μου, να 'ρθεις και στ' αργαστήρι
έχω δυο λόγια να σου ειπώ, δυο λόγια να σου κρένω.
Και πώς να πω στη μάνα μου και πώς να τη γελάσω:
Μάνα μ’ νερό δεν έχουμε. - Σαν δε 'ναι σύρε πάρε.
Κι αδράχνει το χρυσό σταμνί στη βρύση για να πάει
και βρίσκει το γιαρέντη της στην πέτρα να κοιμάται.
Να τον ξυπνήσ αντρέπεται, να τον λογιάσ' φοβάται
Και σκύβει όρε και τον φίλησε στα μάτια και στο στόμα.
Την αμάχη, πο' πιάσαμε και στη μέσ’ σταυραϊτός
και μου πήρεν την περδίκα και μ’ την έφαγι
και μου πήρεν το μαντήλι και μ’ το πέταξιν.
Στου Αι-Θανάση την αυλή χρυσό πουλάκι στέκει και λαλεί,
αηδονολαλεί και λέει τον καιρό που θελ’ να εύρει.
Στα τρία αλώνια βάλαν τη βουλή για Σταμούλη το σκυλί
μεσ’ στη Σιάτιστα να πάνουν, τρεις αρχόντισσες να πάρουν
τη Γεράνεια να πατήσουν κι άρχοντα να μην αφήσουν.
Στο Γρεβενό γιουμάτισαν και στο γιουφύρ’ σταμάτησαν
μεσ’ στην άκρ’ από το γιοφύρι έστησαν χρυσό τσαντίρι.
Άνοιξαν τα μπαϊράκια τους, δεν ξέρουν τα φαρμάκια τους,
θα γυρίσουν λαβωμένοι, δεν το ξέρουν οι καημένοι.
Κυρά Σανούκω πες της Βάιας σου για να διώξ’ τους φυλακτάδες
διώξτε τους να παν εκείθε να πατήσουμε το σπίτι.
Δεν σας φοβάμαι σκυλαρβανιτάδες έχω τα σπίτια μου ψηλά
με μολύβι σκεπασμένα και με μάρμαρα στρωμένα.
Κάτω στο Μπούνο μαχαλά πάρτε φκέλια και τσαπιά
σύρτε και στον καρδογιάννη να του πάρτε το τηγάνι.

#Greek_folk_music #Macedonian_folk_song #Greek_Macedonia