Kvadratura kruga: Zaštitni znaci Srba ispisani na nošnji

Materijalno svedočanstvo bogate srpske kulture, tradicije i mitologije, može se čitati sa mnoštva predmeta koje su nam naši preci ostavili u nasleđe, počev od narodnih nošnji, zatim ćilima do preslica.

Na svim tim predmetima ispisani su brojni simboli koji nas vode u daleku prošlost i otkrivaju znanja i verovanja starih civilizacija i kultura poniklih na tlu današnje Srbije. Među tim simbolima su krug, odnosno kolo koje simbolizuje sunce kao izvor života i vrhovno božanstvo, zatim kolovrat koji je takođe solarni simbol, pa Perunov znak koji je često koristio Nikola Tesla, zatim znaci S i Aries, kao i vir, taj božanski spiralni prikaz vode koji pokazuje princip okretanja vode na severnoj zemljinoj hemisferi, kojoj pripada i Srbija. Motiv vira provlači se još od kulture Lepenskog vira i ispisan je na mnogim predmetima u Srbiji.

Srbi su u prošlosti verovali u moć simbola i njihovu zaštitu smatrajući da ih oni svojom energijom štite od zlih sila, da čuvaju njihov dom i porodicu, da im daju duhovnu snagu i zato su ih često urezivali i uplitali u odevne ali i predmete za svakodnevnu upotrebu.

Srbi su, takođe, verovali da imaju i zaštitu svojih predaka, pa se zato motiv stilizovane bele pčele ili belog orla može videti na njihovoj nošnji. Srbi su jedini narod na svetu koji ima nazive za 16 svojih predaka unazad, odnosno kolena ili pasova, počev od belog orla i sajkatava, preko kurajbera i omžikura do surdepača i kurebala. Kod većine drugih naroda ta predačka nit u nazivima se završava sa četvritim kolenom, sa čukundedom, a svi ostali u nizu su daleki preci jer nemaju nazive za njih.

Svoja tajna znanja i zaštitne simbole Srbi su vekovima prenosili s kolena na koleno, s generacije na generaciju.

„Šare na pirotskom ćilimu, kojih ima 95, nisu samo vešt dizajn i geometrijski dezen, već one predstavljaju astronomski kalendar koji potiče još iz naše praistorije", tvrdi arhitekta Željko Utvar, koji ima najbogatiju privatnu etno-zbirku na Balkanu, koja broji više od 5.000 predmeta. Na većini su ispisani simboli koji nas vode u daleku prošlost.

„Ti znaci ispisani na nošnji ili pirotskom ćilimu su svesno ili nesvesno potiskivani iz sećanja srpskog naroda. Zamislite da motivi i simboli sa pirotskih ćilima rađenih u 18. veku danas nose naziv kuver (kofer) ili bomba, koja je izmišljena tek u 20. veku. To, zaista, nema smisla", kaže Željko Utvar koji se već dvadeset godina bavi istraživanjem etnografskog nasleđa Srba na Balkanu.

Kroz njegovu muzejsku zbirku može se putovati kroz vreme i usput otkrivati bogatstvo i različitost nošnji jednog istog naroda, od Like i Dalmacije, preko Hercegovine i Crne Gore, do Kosova, Šumadije i Vojvodine.

Urednik: Branko Stanković
Snimatelj: Darko Bursać
Montaža: Marija Baronijan Šašić

Urednik emisije Branko Stanković autor je 18 dokumentarnih filmova i dve drame koje su ekranizovane na RTS-u, a i mnoštva dokumentarnih emisija, koje su, kao i filmovi, nagrađivane na domaćim i međunarodnim festivalima.

Label and copyright: Radio-televizija Srbije
Zabranjeno svako kopiranje video i/ili audio snimaka i postavljanje na druge kanale!

#kvadraturakruga
#rts