พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล จ.พระนครศรีอยุธยา

พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล พระนครศรีอยุธยา

วัดใหญ่ชัยมงคล เป็นวัดเก่าแก่สำคัญของ จ.พระนครศรีอยุธยา สันนิษฐานว่าสร้างมาตั้งแต่สมัยอโยธยาก่อนการสถาปนากรุงศรี อยุธยา เดิมชื่อว่า “วัดพญาไทย” จนถึงสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ได้สถาปนาวัดพญาไทยเป็นที่ประทับของพระสังฆราชฝ่ายขวา ซึ่งเป็นฝ่ายอรัญวาสี หรือที่เรียกกันว่า “ฝ่ายวัดป่าแก้ว” พระสังฆราชวัดป่าแก้วจะมีสมณศักดิ์ว่า สมเด็จพระพนรัตน์ ซึ่งเป็นพระอาจารย์ของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระขุนแผนเคลือบ วัดใหญ่ชัยมงคล นับเป็นพระเครื่องอันเลื่องชื่ออันดับหนึ่งของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ด้วยมูลเหตุการจัดสร้าง ความงดงามของพุทธศิลปะ พุทธลักษณะ รวมถึงพุทธคุณที่เป็นเลิศครบครัน จัดเป็นต้นแบบของพระพิมพ์ขุนแผนที่ได้จัดสร้างกันต่อๆ มาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งต่อมาภายหลัง ปรากฏพระขุนแผนเคลือบตามกรุอื่น อาทิ กรุโรงเหล้า กรุวัดเชิงท่า และกรุบางใหญ่ ซึ่งมีพุทธลักษณะเหมือนกับพระขุนแผนเคลือบ วัดใหญ่ชัยมงคล ทุกประการ จะต่างกันตรงความสวยงามสมบูรณ์ เคลือบหรือไม่เคลือบ ทำให้ค่าความนิยมลดหลั่นลงไป
พระขุนแผนเคลือบ เป็นพระพิมพ์เนื้อดินละเอียด สีขาวนวล สันนิษฐานว่ากรรมวิธีการจัดสร้างตลอดจนขั้นตอนการเตรียมดิน ซึ่งแสดงให้เห็นพัฒนาการจากการทำเครื่องปั้นดินเผาของจีน เนื้อขององค์พระจึงละเอียดและขาวนวล นอกจากนั้น ยังมีการเคลือบด้วยนํ้ายาเคลือบโดยใช้เทคนิคการเคลือบชั้นสูงของจีน นํ้ายาเคลือบสีเหลืองทองหรืออมเขียวเล็กน้อย คล้ายกับการเคลือบโอ่งมังกรหรือถ้วยชามสังคโลก ในสมัยก่อน ถือเป็นพระกรุเพียงกรุเดียวที่มีการเคลือบด้วยนํ้ายา ซึ่งเป็นการอนุรักษ์เนื้อพระได้เป็นอย่างดีแทนการลงรักปิดทอง อันเป็นวิทยาการสูงสุดในสมัยนั้น
พระขุนแผนเคลือบ มีพุทธลักษณะพิมพ์ทรง 5 เหลี่ยม องค์พระประธานประทับนั่ง แสดงปางมารวิชัย มีซุ้มเรือนแก้วเป็นปริมณฑล ซึ่งน่าจะได้รับอิทธิพลมาจากพระพุทธชินราช แห่งเมืองพิษณุโลก นับเป็นประติมากรรมซึ่งแสดงให้เห็นศิลปะที่เน้นลายเส้นหนักเบา พลิ้วไหวแบบธรรมชาติ สร้างความสมดุลสวยงามตามหลักศิลปะแบบเดียวกับจิตรกรรมพู่กันจีน แต่คงความเป็นเอกลักษณ์แบบไทยไว้ได้อย่างสมบูรณ์ พระขุนแผนเคลือบ สามารถแบ่งพิมพ์ออกได้เป็น 3 พิมพ์ คือ
พิมพ์อกใหญ่ ฐานสูง
พิมพ์อกใหญ่ ฐานเตี้ย
พิมพ์อกเล็ก หรือที่เรียกว่า “พิมพ์แขนอ่อน”
พิมพ์อกเล็ก หรือที่เรียกว่าพิมพ์แขนอ่อนเป็นพระค่อนข้างหายากมาก ทำให้สนนราคาค่อนข้างสูง ต่อมาภายหลังปรากฏพระขุนแผนเคลือบตามกรุอื่น อาทิ กรุโรงเหล้า กรุวัดเชิงท่า และกรุบางใหญ่ ซึ่งมีพุทธลักษณะเหมือนกับพระขุนแผนเคลือบวัดใหญ่ชัยมงคลทุกประการ จะต่างกันตรงความสวยงามสมบูรณ์ เคลือบหรือไม่เคลือบ ทำให้ค่าความนิยมและสนนราคาด้อยกว่าค่อนข้างมากครับผม