Ayo Sofiya haqida 10ta fakt va afsonalar

0:00 Kirish
0:25 Tarix
2:47 Ibodatxona masjidga aylanishi
3:55 Muzeyga aylanishi
5:07 Qayta masjidga aylanishi
5:29 10ta fakt va afsonalar
5:40 Sirli ustunlar
6:13 Oltin
7:03 Xazina
7:42 Sovuq deraza
9:52 Yashirin tunellar
10:34 Sirli eshiklar
11:06 Qabrlar
12:02 Mushuk Gli
12:50 Toj maydoni
14:30 Òĝirlangan haykallar
14:52 Chiqish

Qariyb 1500 yoshli Ayo Sofiya binosi 916 yil xristianlarga cherkovlik, 482yil musulmonlarga masjid va 85yil muzey vazifasini bajarib kelgan.
Ayo Sofiya binosi 532-537-yillarda Vizantiya imperatori Yustinian¹ buyruĝi bilan 5 yil davomida 10 ming kishi ishtirokida qurilgan. Imperator qurilish uchun hech qanday mablaĝni ayamagan. Òsha davrlarda 5 yilda bunaqangi binoni bitishi mòjiza bòlib hisoblangan.
1453-yilda Konstantinopol Usmonlilar tomonidan bosib olibgandan sòng, Ayo Sofiya ibodatxonasi Fotih Sulton Mehmet² buyruĝiga kòra masjidga aylantirildi. Xristian diniga xos bòlgan ashyolar olib tashlangan, devorlardagi avliyolarning yuzlari tasvirlangan rasmlar va mazaykalar gips bilan suvalanib berkitilgan. Bularning òrniga Mehrob, Minbar va tòrtta minora qurilib, Ayo Sofiya musulmonlar uchun masjidga aylantirilgan.
1935-yilda Mustafo Kemal Otaturk Ayo Sofiyani muzeyga aylantirish tòĝrisidagi farmonga imzo chekdi. Unda shunday deyilgan edi: "Noyob me'moriy inshoot bòlgan Ayo Sofiya masjidining muzeyga aylantirilishi butun dunyo tomonidan ma'qullanadi. Bu òzgarish insoniyat uchun bilim manbai bòladi".
2020-yil 24-iyulda Turkiya prezidenti Toyib Erdòĝan farmoniga binoan Ayo Sofiya binosi yana qayta masjidga aylantirildi.
Ayo Sofiya haqidagi 10ta fakt va afsonalar
1.Sirli ustunlar
Ayo Sofiya ustunlari bino bilan bir vaqtda qurilgani yòq – ular alohida olib kelingan va òrnatilgan. Porfirlilar Rimdagi Quyosh ibodatxonasidan, yashil marmarlari esa Efesdagi Artemida ibodatxonasidan olingan.
Ustunlardan birida atrofi mis bilan òralgan bir chuqurcha bor. Afsonaga kòra, òsha chuqurchaga bosh barmiĝingizni qòyib, uni 360 gradusga aylantira olsangiz orzularingiz amalga oshar ekan.
2.Oltin
Imperator Yustinian ibodatxonaning pollarini oltin bilan qoplashni va butun dunyoga o'z kuchini isbotlashni orzu qilardi. Uni bu fikridan munajjimlarning – ibodatxona kelajak avlodlar tomonidan talon-taroj qilinadi, degan bashorati qaytargan
3. Xazina
Ayasofyaning ostida behisob boyliklar yashiringanligi haqida afsona bor. Unga kòra, ibodatxonani qurish jarayonida Yustinian 70 metrlik chuqur qazishni va ibodatxona poydevorini oltin va kumushdan qurishni buyurgan. Afsonaga ko'ra, imperator qachonlardir ibodatxona qulab tushsa, uni qayta qurish uchun òsha chuqurga katta xazina yashirgan.
4. Sovuq deraza
Ayo Sofiyaning sirlaridan biri bu eng issiq yoz kunlarida ham salqin shabada esadigan derazadir. U 2-qavatda joylashgan bo‘lib, Ko‘k masjid tomon qaralgan.
5. Yashirin tunellar
Ayo Sofiya ostida murakkab tunnel tarmog'i joylashgan. Ulardan biri Ippodrom maydoniga, ikkinchisi esa Topkapi saroyiga olib boradi. Afsonaga ko'ra, Hurram Sultonning o'zi ham bir vaqtlar hayotini saqlab qolish uchun undan foydalangan. Ayo Sofiyaning er osti yo'llarini o'rganayotganda olimlar juda ko'p oltin va suyaklarni topdilar. Bu tunellar shunchalik uzun va kòpki kirgan odam adashib qolishi hech gap emas.
6. Sirli eshiklar
Ayo Sofiyadagi eshiklarni sanash paytida haqiqiy mòjiza yuz bermoqda. Har bir qayta sanashda olimlar yana yangi oldin sanalmagan eshiklarni kashf etmoqdalar. Hozirda 361 ta eshik hujjatlashtirilgan. Afsonaga ko'ra, ulardan biri Nuh alayhissalom kemasidagi taxtalardan qilingan.
7. Kimlar dafn etilgan
Qabr Usmonli imperiyasi davrida paydo bo'lgan. Mehmet II, Mustafo I, Selim II Ayasofyada dafn etilgan. Bu erda salib yurishlari paytida ibodatxonani talon-taroj qilishga buyruq bergan Enriko Dandoloning qabri ham bor. Biroq, uning qabri bo'sh. Sulton Mehmet II farmoni bilan uning jasadi parcha-parcha qilish uchun och itlarga berilgan.
8. Mushuk Gli
2004 yildan 2020 yilgacha Ayasofyada Gli ismli mushuk yashagan. Gli 16 yildan beri Ayo Sofiyada istiqomat qilardi va butun dunyodan kelgan sayyohlarni kutib olar edi. Uning hatto Instagramda òz akkaunti ham bor. Uning sahifasiga butun dunyodan 120 mingga yaqin odam obuna bo'lgan. 2020 yil noyabr oyida Ayasofyaning asosiy mushugi vafot etdi. Gli Ayasofya hududida dafn etilgan.
9. Toj maydoni
Mehrabdan uncha uzoq boʻlmagan joyda imperatorlarning toj kiyish joyi – Toj maydoni joylashgan. Bu bir vaqtlar Vizantiya imperatorining taxti joylashgan marmar plitalardan iborat kichik maydondir.
10. Òĝirlangan haykallar
1203-yil Konstantinopol Venetsiyalik Salip yurishchilar tomonidan talon-taroj qilingan va Ayo Sofiya oldidagi ippadrom maydonini bezab turgan ot shaklidagi haykallar òĝirlangan. Hozir ular òsha mashhur Venatsiyadagi San Marko bazilikasi binosini timsollaridan biriga aylangan.

Telegram: https://t.me/myimpressions_1517

Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?...

#Ayosofiya #istanbul #myimpressions #ayasafiyatarixi