Скачать или смотреть SCST એક્ટ સુપ્રીમ કોર્ટનો આગોતરા જામીન પરનો ચુકાદો

• #SCSCACT
• #SupremeCourtVerdict
• #AnticipatoryBail
• #અગ્રિમજામીન
• #SCSTActBigDecision
• #StudyIQIAS
• #UPSC
• #IndianLaw
• #SocialJustice
• #ન્યાય
• #JusticeForVictims
• #LegalUpdate
• #JusticeBRGavai
• #BombayHighCourt
• #ScheduledCastes
• #ScheduledTribes
• #कानून
• #India
• #MisuseOfLaw
• #HumanRights
SC/ST એક્ટના દુરુપયોગ અને તેના નિવારણ માટે ઘણા કાયદાકીય સુધારાઓ અને દિશાનિર્દેશો લાગુ કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં સર્વોચ્ચ અદાલતના વિવિધ ચુકાદાઓ અને સંસદ દ્વારા કરવામાં આવેલા સુધારાઓનો સમાવેશ થાય છે.
SC/ST એક્ટના દુરુપયોગ અંગે સુપ્રીમ કોર્ટના અવલોકનો અને દિશાનિર્દેશો:
• 2018નો સુપ્રીમ કોર્ટનો ચુકાદો (સુભાષ કાશીનાથ મહાજન વિરુદ્ધ સ્ટેટ ઓફ મહારાષ્ટ્ર):
◦ સર્વોચ્ચ અદાલતે 2018માં અવલોકન કર્યું હતું કે SC/ST એક્ટનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે, જેમ કે દહેજ અધિનિયમ (Dowry Act) માં થાય છે.
◦ આ ચુકાદામાં, સુપ્રીમ કોર્ટે SC/ST એક્ટ હેઠળ કેસ નોંધતા પહેલા પ્રારંભિક તપાસ (preliminary inquiry) ને આવશ્યક ગણાવી હતી.
◦ સરકારી કર્મચારીની ધરપકડ કરતા પહેલા સક્ષમ અધિકારીની પરવાનગી લેવી જરૂરી હતી.
◦ અગ્રિમ જામીન (anticipatory bail) પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ ન હતો, પરંતુ અદાલત પરિસ્થિતિઓ જોઈને રાહત આપી શકતી હતી.
◦ આ ચુકાદાનો ઉદ્દેશ્ય એક્ટને સરળ બનાવવાનો હતો કારણ કે તેના દુરુપયોગ થતો હતો.
• સર્વોચ્ચ અદાલતના તાજેતરના દિશાનિર્દેશો (2023-24):
◦ સર્વોચ્ચ અદાલતે SC/ST એક્ટને લઈને ફરીથી કેટલાક દિશાનિર્દેશો આપ્યા છે, જેમાં સંતુલિત અભિગમ (balanced approach) પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
◦ કોર્ટે કહ્યું છે કે દરેક મામલામાં કડક નજર રાખવી જરૂરી છે.
◦ ખોટા કેસોથી નિર્દોષ વ્યક્તિઓને બચાવવા જોઈએ, પરંતુ સાથે જ વાસ્તવિક પીડિતોને ન્યાયથી વંચિત ન રાખવા જોઈએ.
◦ અગ્રિમ જામીન (anticipatory bail) અંગે સ્પષ્ટતા: સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે અગ્રિમ જામીન ત્યારે જ મળી શકે છે જ્યારે પ્રથમ દ્રષ્ટિએ (prima facie) એ સાબિત થાય કે ગુનો બન્યો નથી.
◦ આ ચુકાદો ચીફ જસ્ટિસ બી.આર. ગવઈની બેન્ચ (જસ્ટિસ કે.વી. ચંદ્રન અને જસ્ટિસ એન.વી. અંજરિયા સાથે) દ્વારા આપવામાં આવ્યો હતો, અને તેણે બોમ્બે હાઈકોર્ટના એક આદેશને રદ કર્યો હતો જેમાં આરોપીને અગ્રિમ જામીન આપવામાં આવી હતી.
◦ કોર્ટે કહ્યું કે SC/ST એક્ટનો હેતુ અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિને મજબૂત કરવાનો છે, તેમને નબળા પાડવાનો નથી.
સંસદ દ્વારા કાયદાકીય સુધારાઓ (2018નો સંશોધન અધિનિયમ):
• 2018ના સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાના જવાબમાં, સંસદે અધિનિયમમાં સુધારો કર્યો.
• આ સુધારા મુજબ, FIR નોંધતા પહેલા કોઈ પ્રારંભિક તપાસની જરૂર નથી.
• ધરપકડ માટે કોઈ સક્ષમ અધિકારીની પરવાનગીની આવશ્યકતા નથી.
• અગ્રિમ જામીન (anticipatory bail) પર ફરીથી રોક લગાવી દેવામાં આવી. 2019માં સરકારે સૂચિત કર્યું કે SC/ST એક્ટ હેઠળ કોઈપણ પ્રકારની અગ્રિમ જામીન શક્ય નથી, કારણ કે આ અત્યાચાર નિવારણ અધિનિયમ છે અને તેને નબળો બનાવી શકાય નહીં.
આમ, કાયદાનો દુરુપયોગ અટકાવવા અને વાસ્તવિક પીડિતોને ન્યાય મળે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે સુપ્રીમ કોર્ટ અને સંસદ દ્વારા સમયાંતરે આ કાયદાકીય સુધારાઓ અને દિશાનિર્દેશો લાગુ કરવામાં આવ્યા છે.