Zamek krzyżacki w Bytowie

W 1398r. Krzyżacy zaczęli budować w Bytowie murowany zamek, który znajdował się przy zachodniej granicy państwa zakonu krzyżackiego. W latach 1404-06r. trwały prace wykończeniowe przy zamku. Zamek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 52,5×72,5 metrów z kamieni eratycznych i cegły. Początkowo pełnił on funkcję twierdzy granicznej, siedziby administracji krzyżackiej oraz zajazdu dla rycerzy podążających do stolicy państwa krzyżackiego w Malborku. W ciągu stuleci zamek posiadał wielu właścicieli i pełnił różne role od więzienia do urzędu skarbowego. Zamek był jednym z najpóźniej zbudowanych zamków krzyżackich i przy jego projektowaniu uwzględniono rozwój broni palnej. W narożach do 1399r. powstały 3 okrągłe baszty ze strzelnicami (Młyńska, Różana oraz Polna) W czwartym narożniku powstała połączona z Domem Głównym kwadratowa wieża Prochowa, która została wysadzona przez Szwedów w 1656r. i zrekonstruowana w latach 30. XXw. Przy skrzydle północno-zachodnim postawiono trzypiętrowy, podpiwniczony dom mieszkalny.Na parterze znajdowała się piekarnia, izba piekarza i browar. Na pierwszym piętrze znajdowały się pomieszczenia, takie jak refektarz, kaplica, komnata prokuratora. Na dwóch najwyższych kondygnacjach mieściły się magazyny. Ganek obronny obiegał cały Dom Główny. Przy skrzydle południowo-zachodnim zbudowano piętrową kuchnię z magazynem żywności,w jej sąsiedztwie znajdowała się studnia. Dziedziniec był przedzielony biegnącym równolegle do Dom Głównego murem poprzecznym przez co dziedziniec był podzielony na dwie części.Wieża z bramą wjazdową została wzniesiona od strony północno-wschodniej. Przed bramą wjazdową wykopano fosę, nad którą przerzucono most zwodzony na łańcuchach. Warownia pozwalała zastosować do obrony broń palną. W zamku na stałe przebywało od kilku do kilkunastu rycerzy zakonnych wraz z giermkami i knechtami. Pełna załoga zamku składała się z kilkudziesięciu osób. W 1410 roku zamek został opanowany przez wojska Władysława Jagiełły, lecz zwrócono go Krzyżakom po I pokoju toruńskim (1411). Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) zamek ponownie opanowały wojska polskie, po czym król Kazimierz Jagiellończyk oddał go w 1466r w lenno księciu pomorskiemu Erykowi II. Po 1500r. otoczono warownię ziemnymi fortyfikacjami i okrągłymi bastejami mogącymi prowadzić ostrzał artyleryjski. W drugiej połowie XVIw. zamek wszedł w posiadanie książąt pomorskich z dynastii Gryfitów, którzy w latach 1560–1570 wybudowali przy skrzydle południowo-wschodnim renesansowy „Dom Książęcy”. Przed bramą zamkową rozbudowano przedbramie i zwieńczono renesansowym szczytem. Przy kurtynie północno-wschodniej w 1623r. zbudowano nowy budynek zwany „Domem Wdów”. Nowe domy, podobnie jak „Dom Zakonny”, wykorzystywały mury obwodowe zamku. Niewielkie zniszczenia przyniosła warowni wojna trzydziestoletnia (1618–1648). W 1637r. po bezpotomnej śmierci Bogusława XIV, ostatniego księcia zachodniopomorskiego, zamek wraz z resztą ziemi bytowsko-lęborskiej został włączony do Królestwa Polskiego. Od tego czasu pełnił funkcję siedziby starosty królewskiego.W czasie wojny polsko-szwedzkiej (1655–1660) zburzona została Wieża Prochowa, a zamek spłonął i pozostały tylko mury zewnętrzne. W 1657r. na mocy traktatów welawsko-bydgoskich zamek został przejęty przez Brandenburgię (od 1701 Królestwo Prus), mimo że formalnie było to lenno Polski. Po zniszczeniach częściowo został odbudowany przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I (pierwsza połowa XVIII w). W 1681r dobudowano przy północno-wschodnim murze (między bramą wjazdową a „Domem Książęcym”) budynek na potrzeby urzędu podatkowego i sądu. W XVIIIw. rozebrana została Kancelaria Książęca i Wieża Bramna, a most nad fosą zastąpiono groblą. Wykonano niwelację ziemnych wałów i bastionów. W XIX wieku umieszczono w zamku sąd i pruskie więzienie. Pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1930–1939. Odbudowano wówczas od podstaw Wieżę Prochową, przebudowano Wieżę Bramną, zrekonstruowano sklepienia w „Domu Zakonnym” oraz przeprowadzono remont „Domu Książęcego” i „Domu Wdów”. Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 mieściło się w nim więzienie NKWD, w którym przetrzymywano mieszkańców okolicy. Ostatecznie zamek odbudowano z przerwami w latach 1957–1962 i 1969–1990, umieszczając w nim Muzeum Zachodniokaszubskie (w „Domu Zakonnym”) oraz hotel z restauracją (w „Domu Książęcym”) i bibliotekę (w „Domu Wdów”)
#zabytki #zamki #zamek #shorts #kaszuby #kaszëbë