Το μεσαιωνικό Κάστρο της Ανδρούσας -- The Androussa Medieval Castle

Ελάτε να ακούσουμε τις φωνές εκείνων που σώπασαν εδώ και αιώνες μέσα από τα έργα τους. Το κάστρο της Ανδρούσας έχει πολλά να διηγηθεί σε αυτόν που θα αφουγκραστεί προσεκτικά δίπλα στα χορταριασμένα τείχη του...

[ΚΑΣΤΡΟΛΟΓΟΣ] https://www.kastra.eu/castlegr.php?ka...

[ΟΔΥΣΣΕΥΣ] Το κάστρο της Ανδρούσας, κτισμένο στις δυτικές παρυφές του κάμπου της Μεσσηνίας...
http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352....

[ΕΈΥΘΕΡΙΑ -ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΙΡΗΣ]

Στο πιο εύφορο και ευλογημένο κομμάτι της Μεσσηνίας...

https://eleftheriaonline.gr/local/pol...
...

Ετσι είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα όσα γράφει γι’ αυτήν ο Τούρκος αξιωματούχος και περιηγητής Evliya Çelebî στο πέρασμά του το 1670. Ο Evliya Çelebî διαχωρίζει την Ανδρούσα με το κάστρο της από το βαρόσι των Ρωμιών. Ο Çelebî αναφέρει:

«Κατακτήθηκε το 906 (1500-1) από το Μπαγιεζίτ Βελή (Bayezit II). Κατά την άλωση καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε… Εχει τέσσερις γωνίες, μια πύλη και 25 σπίτια. Το τζαμί φτιάχτηκε στο όνομα του Σουλτάνου Μπαγιεζίτ. Οι κάτοικοί του κινδυνεύουν από τους άπιστους της Μάνης, γιατί το κάστρο δεν έχει ούτε τάφρο, ούτε προστατεύεται από φύλακες. Για τούτο, μόνοι τους προσφέρουν τα χρήματα για τις επισκευές του τείχους και τη νύχτα κάνουν σκοπιές οι ίδιοι (...) Το βαρόσι αποτελείται από 100 κεραμοσκέπαστα σπίτια με μεγάλους μπαξέδες πάνω σε πλαγιά. Τα πιο πολλά είναι σπίτια Ρωμιών. Υπάρχουν 20 καταστήματα κι ένα τζαμί που πριν ήταν εκκλησία…» (Το κείμενο και τα στοιχεία προέρχονται από το Οδοιπορικό στην Ελλάδα (1668-1671) του Evliya Çelebî - εκδ. ΕΚΑΤΗ, σε απόδοση από τα Τουρκικά από τον κ. Δημ. Λούπη).

Για την ιστορία της Ανδρούσας αυτό το κείμενο έχει μεγάλη αξία, αφού όπως φαίνεται ακόμα και την εποχή της στυγνής Α' τουρκοκρατίας η πόλη είχε σαφώς ελληνικό εμπορικό και αστικό πληθυσμό. Το δε κάστρο φαίνεται ότι την εποχή του Çelebî (1670), βρισκόταν σε πραγματικό μαρασμό. Αν μάλιστα αναλογιστούμε και το ξεθεμελίωμα που έγινε εκατό χρόνια αργότερα (1770) από τους Αλβανούς του Οσμάν, μετά τα Ορλωφικά, τότε εύκολα καταλαβαίνει κανείς γιατί το κάστρο αυτό δεν συνοδεύεται από πολεμικές δάφνες.

Στη Β΄ βενετοκρατία, το 1686, η περιοχή όπως και όλος ο Μοριάς ανάσανε λίγο μετά την εγκατάσταση των Βενετών του Morosini. Μετά όμως το σύντομο διάλειμμα και την αποχώρηση των Βενετών, το 1715, άρχισε η Β΄ τουρκοκρατία και η Ανδρούσα έγινε "ιμλάκιον", δηλαδή αυτοκρατορική κτήση. Τότε ήταν μεγάλο αγροτο-αστικό κέντρο, σαφώς μεγαλύτερο από την Καλαμάτα. Αναφέρεται μάλιστα ότι στην Ανδρούσα κατοικούσαν τότε 1.600 Τούρκοι και 7.000 Ελληνες με δυναμική οικονομική ζωή.

Ομως αυτή η εποχή της ακμής της Ανδρούσας κράτησε μέχρι τα Ορλωφικά του 1770. Τότε, μετά την αποχώρηση των Ρώσων, οι πολυάριθμοι Αλβανοί μουσουλμάνοι του Οσμάν ξεθεμελίωσαν και την Ανδρούσα όπως και άλλες μεσσηνιακές πόλεις. Η Ανδρούσα ήταν το ορμητήριό τους μέχρι το 1779, όταν ο Τούρκος Καπουδάν-πασάς Χασάν, συμμαχώντας και με τους Ελληνες κλέφτες και αρματολούς, κατάφερε να τους εξοντώσει και να τους διώξει από το Μοριά.

Το νοτιοδυτικό τμήμα των τειχών του οχυρού "χάνεται" στα σπίτια του χωριού. Αυτά τα "χαμένα" τείχη πρέπει να προμήθευσαν με άριστο οικοδομικό υλικό πολλά από τα σπίτια της περιοχής. Κάτι βέβαια που γινόταν παντού όπου υπήρχαν παλιά και απροστάτευτα κάστρα. Η λεπτομερής καταγραφή του χαμένου ίχνους του νοτιοδυτικού τείχους, θα δώσει τα όρια αλλά και τη συνολική έκταση του οχυρού.

Η βλάστηση στη γύρω περιοχή με τα δέντρα της ελιάς και τα κυπαρίσσια αλλά και τα βάτα και τις αγριοσυκιές δίνει χρώμα αλλά προσφέρει και άλλοθι για την εγκατάλειψη, τα αγριόχορτα και τα αγκάθια που υπάρχουν στον περίβολο του κάστρου, που άλλωστε αποτελεί ιδιωτική ιδιοκτησία…

Το Κάστρο βρίσκεται στα δυτικά της μεσσηνιακής πεδιάδας απέναντι από την Ιθώμη. Αποτελεί στην πραγματικότητα έναν οχυρωμένο οικισμό, όπως και το Κάστρο της Καλαμάτας. Η γεωγραφική του θέση, ένα επίπεδο πλάτωμα, δεν έχει οχυρό χαρακτήρα, αλλά αποτελεί καίριο σημείο γι την επίβλεψη και τον έλεγχο της εύφορης πεδιάδας. Υπήρξε το κέντρο της δεύτερης φράγκικης καστελανίας, το δεύτερο μετά τη Γλαρέντζα δικαστικό κέντρο εκείνης της εποχής. Ο Μίλερ αναφέρει την Ανδρούσα ως πρωτεύουσα της φράγκικης ηγεμονίας πριν την κατάληψή της από την Εταιρεία των Ναββαραίων. Κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Ιωάννη, φαίνεται ότι ο τελευταίος κυρίεψε το Κάστρο και πέρασε στα χέρια των Βυζαντινών. Αργότερα, η Ανδρούσα μαζί με τα κάστρα της Καλαμάτας, του Νησιού και της Ιθώμης, πέρασε στην κυριότητα και του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, κατόπιν της μεταβίβασης της από τον αδερφό του Θεόδωρο.

Το πρώτο-συναντάμε στο Χρονικό του Μορέως, όπου μνημονεύεται ως έδρα του στρατιωτικού διοικητή, με αφορμή τα γεγονότα με τους Σλάβους της Γιάννιτσας το 1292-1293 και την επανάσταση των Σκορτών το 1304.
Στα 1448, την Ανδρούσα επισκέπτεται ο αρχαιόφιλος Κυριάκος της Αγκόνα, κατόπιν ταξιδιών του σε Αθήνα και Μυστρά και πριν το ταξίδι του στην Κορώνη.