Jim van Os Diesrede 2022

In deze video geeft Jim in 15 minuten een uitleg over het Ecosysteem Mentale Gezondheid. Hij deed dit 25 maart 2022 in de Diesrede ter gelegenheid van de 386ste Dies Natalis van de Universiteit Utrecht.

In de rede doet hij een Open Science verkenning van het 'wicked problem' Geestelijke Gezondheidszorg (ggz).

Een opvallend kenmerk van de ggz is dat het denken erover in zichzelf opgesloten lijkt te zitten. Een beperkte groep specialisten en beleidsmakers opereert vanuit de eigen kennis en de eigen belangen. Jaar in jaar uit produceren zij zogenaamde ggz-hoofdlijnenakkoorden, maar verbetering blijft uit.

Het gevaar van een dergelijke benadering is dat cruciale blinde vlekken niet zichtbaar worden als onderdeel van het probleem. Open science is de beweging die juist op zoek gaat naar de blinde vlekken door niet exclusief, maar interdisciplinair en participatief naar problemen in de samenleving te kijken.

Kun je het wicked problem van de ggz oplossen als je er een open science benadering op los laat? Dit is wat we de laatste tien jaar verkend hebben. Het resultaat was verbluffend. En, belangrijker: het heeft een paradigmaverandering en concrete, disruptieve ggz-experimenten in gang gezet.

In de rede beschrijft Jim dat als we luisteren naar andere vakgebieden in de wetenschap, zoals de filosofie, de sociologie, de economie, de sociale geografie, de farmaco-epidemiologie, de complexiteitswetenschappen, de antropologie en bovenal de nieuwe wetenschap van patient engagement en ervaringskennis, er geen problemen hoeven te zijn in de ggz.

Hij beschrijft landelijke pilots rond een nieuw ecosysteem mentale gezondheid met de elementen van keuzeopties; laagdrempelige anonieme publieke ggz; inzet van ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid; flexibele improviserende werkwijze van de ggz-specialist; voorkomen van diagnostische medicalisering; werken in groepen; sociale holding en begeleide levensexperimenten op het gebied van wonen, werken, opleiding en verbinding, cocreatie; elkaar bijstaan in het ecosysteem - en altijd met de mogelijkheid van spirituele duiding.

Dit alles vindt plaats in een nieuw 'evidence-based' kader dat uitgaat van de aangetoonde werking van relationeel werken en de 'klik' tussen patiënt en behandelaar enerzijds en tussen patiënt en behandelritueel anderzijds.

Wellicht zijn we met ons allen op weg naar een wetenschappelijke gestalt switch, naar Thomas Kuhn, zoals een vakgebied dat 1x in de 25 jaar meemaakt.

En we zouden daar heel blij mee moeten zijn – het toont aan dat Open Science werkt voor een wicked maatschappelijk probleem. In plaats van alsmaar dieper willen in een gesloten systeem, het juist zoeken in de breedte, de disruptie en de co-creatie met degenen over wie het gaat.