Fonolojik Farkındalık Nedir?

Fonolojik farkındalık, konuşulan kelimelerdeki her sesi duyabilme
becerisi ve konuşmanın bu seslerden oluştuğunu anlamadır. Bir sözcüğü
oluşturan ses birimlerinin farkında olma, sesleri tanıma ve sesler üzerinde
değişiklikler yapma becerileri ile bir dilin sesleri üzerinde düşünme, tanıma,
ayırt etme dikkat etme ve keşfetme gibi zihinsel işlemleri de içermektedir.
Fonolojik farkındalığın oluşabilmesi, bazı fonolojik işlem becerilerini gerektirir. Fonolojik işlem becerileri, konuşma ve yazılı dil kullanırken gerekli olan fonolojik bilgilerdir.
Örneğin, fonolojik farkındalık becerisi kazanmış bir çocuk “Bal kelimesinin ilk sesi nedir? Hangi sesle biter?” sorularına cevap verebilir. Fonolojik farkındalık işitsel bir beceriyi tanımladığı için yazılı kelimelerin doğrudan okuma olarak algılanması doğru değildir.Fonolojik farkındalık becerisi gelişmiş olan bir çocuk, harf ve sözcüklerin söylenişlerini kavrar; sözcüklerin başlangıcı ve sonundaki ses farklılıklarını ayırt eder; sözcüklerin söylenişlerine ilişkin oyunlardan hoşlanır; kendisine okunan şiirleri ve hikayeleri dinlemekten keyif alır. Fonolojik farkındalık becerileri, sözcüklerdeki ilk ve son sesi ayırt edebilme, başlangıç ve son sesini eksilterek söyleyebilme, sözcüklerin başına/sonuna ses ekleme, başlangıç/bitiş seslerine göre gruplara ayırma, bir sözcüğün bir parçasını başka bir sözcüğün yerine kullanma, sözcüğün kaç hece
sesten oluştuğunu söyleme şeklinde sıralanabilir.
Yapılan araştırmalara göre ilkokula düşük fonolojik farkındalık ile başlayan
çocuklar, sözcüklerin sahip olduğu ses yapısının farkında olan ve sözcüklerdeki seslerle değişiklik yapabilen çocuklara göre okumada daha düşük performans göstermektedirler. Aynı zamanda araştırmalar fonolojik farkındalık becerilerinin orta ya da güçlü seviyede bir okuma hızı, okuma akıcılığı ve okuduğunu anlayabilme için yordayıcı olduğunu göstermektedir.
Çocuklar, okunan kitaplar ve sağlanan öğrenme fırsatları sayesinde fonolojik farkındalık becerisi edinirler. Bu süreçte seslerin yapısını anlamaya başlayan çocuk, erken okuryazarlık sürecinde önemli bir aşama kaydeder. Okul öncesi dönemde erken okuryazarlık becerilerinin gelişimini desteklemek için, yazılı dil ile konuşma dili arasındaki ilişkiyi anlamalarının yanı sıra ses birimlerini ayırt edebilmeleri oldukça önemlidir. Ülkemizde okuma yazma öğretiminde ses temelli cümle yönteminin uygulanması okul öncesi dönemdeki fonolojik farkındalık çalışmalarının gerekliliğine dikkat çekmektedir. Sesi birimlerine ayırabilme, yeni sesler üretme, nesneleri başlangıç ya bitiş seslerine göre gruplayabilme gibi fonolojik farkındalık becerilerinin erken yaşlarda kazanılması okuma yazmaya hazırlık sürecini önemli ölçüde keyifli ve kolay bir süreç haline getirecektir.

İrtibat & İşbirliği:
Pera Eğitim Kurumları
[email protected]
+90 506 251 7195