ฉุยฉายพราหมณ์ - ครูเจี๊ยบ เสาวลักษณ์

ทางคุณครูส่องชาติ ชื่นศิริ
ผู้แสดง - อ.เสาวลักษณ์ ยมะคุปต์
คลิปจาก FB : พิชญ์ ยอดเณรแก้ว
ฉุยฉายพราหมณ์ เป็นการแสดงที่แทรกอยู่ในการแสดงเบิกโรงละครดึกดำบรรพ์ ชุด พระคเณศเสียงา พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ จัดออกแสดงครั้งแรกในงานฉลองพระสุพรรณบัฏจางวางเอก พลโท เจ้าพระยารามราฆพ วันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ.2464 โดยมีพระยานัฏกานุรักษ์ ( ทองดี สุวรรณภารต ) เป็นผู้ประดิษฐ์ท่ารำ และควบคุมการฝึกซ้อมการแสดงในครั้งนั้น ผู้แสดงล้วนแต่เป็นข้าราชบริพาร มหาดเล็กในพระองค์ เรียกกันว่า โขนบรรดาศักดิ์สมัครเล่น เปนพระราชูปโภคในพระราชอุปถัมภ์ ครั้งนั้น หลวงไพจิตรนันทการ ( ทองแล่ง สุวรรณภารต ) รับบทตัวพราหมณ์พระนารายณ์แปลง ออกมารำฉุยฉาย โดยมีการแต่งกายแบบสมัย ตามพระราชประดิษฐ์ ในล้นเกล้ารัชกาลที่ 6 และออกแสดงครั้งที่ 2 ถวายเฉพาะพระพักตร์ สมเด็จพระราชชนนีพันปีหลวง
ต่อมาโรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์ ซึ่งจัดตั้งโดยพลตรีหลวงวิจิตรวาทการ ต้องการนำการแสดงชุดนี้ออกแสดงอีกครั้ง พลตรีหลวงวิจิตรวาทการจึงได้เลือกคุณครูส่องชาติ ชื่นศิริ ( ศิลปินแห่งชาติ ) ให้รำชุดฉุยฉายพราหมณ์ โดยมอบหมายให้ คุณครูลมุล ยมะคุปต์ เปนผู้ทำการฝึกซ้อม ในครั้งนั้นคุณครูลมุล จึงพาคุณครูส่องชาติ ไปฝากตัว และรับท่ารำเอาฤกษ์จากพระยานัฏกานุรักษ์ให้ทำการถ่ายทอดกระบวนท่ารำชุดนี้ให้คุณครูส่องชาติ ต่อมาทางคุณครูลมุล มีความเห็นว่ากระบวนท่ารำอันเปนแบบดั้งเดิมนั้นไม่เหมาะ ไม่ควรที่จะนำมาใช้เพียงเพื่อรำสลับฉาก จึงได้เข้าเรียนปรึกษาพระยานัฏกานุรักษ์อีกครั้ง และขออนุญาติ ปรับเปลี่ยนท่ารำ รวมถึงลดทอนรายละเอียดบางกระบวนท่าให้เหมาะสมกับการรำเดี่ยว เพื่อใช้รำคั่นสลับฉาก และอ่อนช้อยมีจริตแบบตัวละครผู้เมียที่ใช้ผู้หญิงแสดง และให้ท่านช่วยตรวจทานท่ารำนั้น เหตุนี้คุณครูส่องชาติ จึงได้ชื่อว่าเปนผู้เดียวที่ได้รับการถ่ายทอดกระบวนท่ารำทั้งแบบดั้งเดิมของพระยานัฏกานุรักษ์ที่หลวงไพจิตรนันทการใช้ออกแสดงครั้งแรก และในรูปแบบที่คุณครูลมุล ยมะคุปต์ ปรับปรุงท่ารำจากของเดิมเพื่อใช้ออกแสดงสลับฉาก ในการแสดงของโรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์
ก
* ในกระบวนท่ารำปัจจุบัน ที่ทำการเรียนการสอนในหลักสูตร คุณครูส่องชาติ อธิบายว่ารุ่นคุณพิศมัย วิไลศักดิ์ ถือเปนรุ่นสุดท้ายที่คุณครูถ่ายทอด และเปนชุดสุดท้ายที่รำในแบบเดียวกับที่ท่านได้รับมาจากคุณครูลมุล ( แต่ไม่มีท่าซัด ) ส่วนในรุ่นต่อๆมา จะอยู่ในการฝึกหัดโดยคุณครูสะอาด แสงสว่าง ท่ารำจึงถูกปรับเปลี่ยนบางส่วน เช่น ท่าวิจิตรยิ่งลาย ที่รูปแบบเดิมเป็นกระดกเสี้ยว แต่ปัจจุบันเปนยกขาหน้า เป็นต้น

การถ่ายทอดกระบวนท่ารำฉุยฉายพราหมณ์รูปแบบเต็ม ที่ท่านได้รับการถ่ายทอดมาจากพระยานัฏกานุรักษ์ คุณครูส่องชาติ ชื่นศิริ ได้ทำการถ่ายทอดไว้ให้แก่ลูกศิษย์เพียง 2 ท่านเท่านั้น ได้แก่
1.อาจารย์เสาวรักษ์ ยมะคุปต์
2.ลูกศิษย์ที่อาจารย์เสาวรักษ์ พาไปฝากตัว ปัจจุบันพำนักที่สหรัฐอเมริกา

การถ่ายทอดกระบวนท่ารำฉุยฉายพราหมณ์รูปแบบปรับปรุงและท่านใช้ออกแสดงสลับฉาก ในรูปแบบที่มีการซัดท่าในช่วงปี่รับตามแบบพระยานัฏกานุรักษ์ ที่ท่านได้รับการถ่ายทอดมาจากคุณครูลมุล ยมะคุปต์ คุณครูส่องชาติ ชื่นศิริ ได้ทำการถ่ายทอดรูปแบบที่มีการใช้ท่าซัด 3 รับปี่ ไว้ให้แก่ลูกศิษย์เพียง 3 ท่านเท่านั้น ได้แก่
1.อาจารย์เสาวรักษ์ ยมะคุปต์
2.ดร.ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล ผู้อำนวยการศูนย์มนุษยวิทยาสิริธร
2.ลูกศิษย์ที่อาจารย์เสาวรักษ์ พาไปฝากตัว ปัจจุบันพำนักที่สหรัฐอเมริกา

* ข้อมูลเรียบเรียงจากบทสัมภาษณ์คุณครูส่องชาติ ชื่นศิริ และบทสัมภาษณ์ ม.ร.ว.มารศรี ( วรวรรณ ) สุจริตกุล และ ม.ร.ว.ทิพยางค์ ( เทวกุล ) กาญจนดุล จากงานวิจัยเรื่อง ละครในพระอุปถัมภ์ของเจ้าคุณพระประยูรวงศ์ ดูน้อยลง