Symbol Niepodległej. Święto Konstytucji 3 Maja

3 maja 1946 roku rocznicy Konstytucji poza oficjalnymi skromnymi uroczystościami państwowymi obchodzić już nie wolno. W różnych miejscach w centrum Krakowa zbierają się ludzie, głównie studenci. Zamiarem jest przejście na Rynek Główny. W grupie osób idących w jego w stronę od ul. Łobzowskiej nieoczekiwanie znaleźli się amerykańscy szeregowi. Dzień wcześniej konwojowali do Krakowa ważne skrzynie, a w nich bezcenny ołtarz mariacki. Spontanicznie zostali porwani na ramiona przez skandujący tłum: Ameryka!. Interwencja służb polskich i sowieckich była niemal natychmiastowa. Ta wiadomość szybko się rozniosła po mieście i zamieszki rozlały się po cały centrum. Świętowanie 3 maja skończyło się zatrzymaniem ok. tysiąca osób, w tym amerykańskich żołnierzy. Ten nie dość znany krakowski epizod pokazywał stosunek komunistów do najważniejszych polskich symboli i wydarzeń historycznych. Na ponad 40 lat określał stosunek do rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja, którą wykreślono z kalendarza świąt. Wydarzenia majowe z 1946 roku stały się osią dokumentalnego filmu produkcji Muzeum Historii Polski. Jego najważniejszym bohaterem jest Adam Macedoński świadek tamtych wydarzeń, znany w Polsce z nieprzejednanej walki o pamięć zbrodni katyńskiej. W filmie przenosimy się z nim do wydarzeń w Krakowie w 1946 roku, a dzięki występującym w filmie historykom uzyskujemy szersze tło na temat tamtego okresu. 3 maja 1946 roku „nielegalnie” świętowano w wielu miejscach Polski. Wszędzie dochodziło do brutalnej interwencji służb komunistycznego państwa. O represjach wobec uczestników „nielegalnych” obchodów rocznicy Konstytucji w latach 80.opowiada Maciej Gawlikowski. Jego relacja wzmocniona jest unikatowymi filmami archiwalnymi. Jak to się stało, że mimo iż Konstytucja obowiązywała niewiele ponad rok przetrwała w pamięci Polaków w ponad stuletniej niewoli? Dlaczego rocznica jej uchwalenia stała się tak ważnym świętem w odrodzonej Polsce? – na te oraz inne pytania w filmie starają się odpowiedzieć publicyści i historycy na czele z profesorem Richardem Butterwickiem. W dokumencie pojawiają się też artefakty z związane z Konstytucją uchwaloną 3 maja 1791 roku, które znajdą się na wystawie stałej Muzeum Historii Polski.

Film zrealizował autor wielu historycznych filmów dokumentalnych Jarosław Mańka przy współpracy scenariuszowej Marka Stremeckiego.

„Symbol Niepodległej. Święto Konstytucji 3 Maja” (dok.), 30 min., Polska 2021, Prod. Muzeum Historii Polski, Prod. Wykonawczy: Themeso Studio, Reż. Jarosław Mańka.