اختلال شخصیت خودشیفته | فرزین فروزان | روانشناس بالینی

اختلال شخصیت چیست؟

اختلال شخصیت نوعی الگوی پایدار و ناسازگار در افکار، احساسات و رفتارهای فرد است که به مشکلات قابل‌توجهی در زندگی شخصی، اجتماعی و شغلی منجر می‌شود. این اختلال‌ها معمولاً در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع شده و در طول زمان پایدار می‌مانند. افراد مبتلا به اختلال‌های شخصیت غالباً درک نادرستی از خود و دیگران دارند و در تعاملات بین‌فردی دچار مشکل می‌شوند.

ویژگی‌های کلی اختلال شخصیت:
نابهنجاری پایدار در شناخت و ادراک: افراد مبتلا معمولاً جهان را به شکلی تحریف‌شده می‌بینند.
مشکلات هیجانی: احساسات شدید یا فقدان پاسخ‌های هیجانی متناسب با موقعیت.
روابط بین‌فردی مختل: روابط این افراد اغلب ناپایدار، پرتنش یا همراه با وابستگی‌های شدید است.
مشکلات کنترل رفتار: رفتارهای تکانشی، پرخاشگری یا اجتناب از تعاملات اجتماعی.
الگوهای انعطاف‌ناپذیر: رفتارها و نگرش‌های آن‌ها به‌ندرت تغییر می‌کند، حتی زمانی که پیامدهای منفی آشکاری به همراه دارد.
طبقه‌بندی اختلال‌های شخصیت:
طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5)، اختلال‌های شخصیت به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

گروه A: شخصیت‌های عجیب و غریب یا نامتعارف

اختلال شخصیت پارانوئید: بی‌اعتمادی شدید و سوءظن به دیگران، حتی بدون شواهد کافی.
اختلال شخصیت اسکیزوئید: کناره‌گیری شدید از روابط اجتماعی و محدودیت در ابراز هیجانات.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی: رفتارها و باورهای عجیب‌وغریب، اضطراب اجتماعی و تفکر جادویی.
گروه B: شخصیت‌های نمایشی، هیجانی یا بی‌ثبات

اختلال شخصیت ضد اجتماعی: بی‌توجهی به حقوق دیگران، نقض قوانین و فقدان احساس پشیمانی.
اختلال شخصیت مرزی (بردرلاین): بی‌ثباتی در روابط، خودپنداره و هیجانات. رفتارهای تکانشی مانند خودزنی یا تهدید به خودکشی شایع است.
اختلال شخصیت نمایشی: نیاز شدید به جلب توجه، رفتارهای نمایشی و هیجان‌نمایی افراطی.
اختلال شخصیت خودشیفته: احساس بزرگ‌منشی، نیاز به تحسین دیگران و فقدان همدلی.
گروه C: شخصیت‌های مضطرب و ترسو

اختلال شخصیت اجتنابی: حساسیت شدید به انتقاد، احساس عدم کفایت و اجتناب از تعاملات اجتماعی.
اختلال شخصیت وابسته: نیاز شدید به مراقبت شدن و ناتوانی در تصمیم‌گیری مستقل.
اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD): کمال‌گرایی، انعطاف‌ناپذیری و اشتغال ذهنی به نظم و کنترل.
علل بروز اختلال‌های شخصیت:
ژنتیک و زیست‌شناسی:
مطالعات نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی در شکل‌گیری این اختلال‌ها نقش دارند. تغییرات در ساختار یا عملکرد مغز، مانند آمیگدال یا قشر پیش‌پیشانی، نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند.
عوامل محیطی و اجتماعی:
تجربه‌های اولیه زندگی، از جمله سوءاستفاده جسمی، عاطفی یا جنسی، بی‌توجهی والدین، یا از دست دادن مراقب اصلی، می‌توانند زمینه‌ساز این اختلال‌ها باشند.
عوامل روان‌شناختی:
نظریه‌های روانکاوی به تجربیات کودکی و سبک‌های دلبستگی به عنوان عوامل مؤثر اشاره دارند. همچنین الگوهای تفکر تحریف‌شده ممکن است از دوران کودکی یا نوجوانی تثبیت شده باشند.
تشخیص اختلال شخصیت:
تشخیص این اختلال‌ها معمولاً بر اساس مصاحبه‌های بالینی، آزمون‌های شخصیتی و مشاهده رفتار انجام می‌شود. روان‌شناسان و روان‌پزشکان معیارهای خاص DSM-5 را برای ارزیابی استفاده می‌کنند.

درمان اختلال‌های شخصیت:
روان‌درمانی:
درمان شناختی-رفتاری (CBT): به چالش کشیدن باورهای تحریف‌شده و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT): به‌ویژه برای اختلال مرزی مؤثر است و بر تنظیم هیجانات و تحمل استرس تمرکز دارد.
روان‌درمانی پویشی: کاوش در تجربیات ناخودآگاه و روابط اولیه فرد.
درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی: افزایش آگاهی هیجانی و خودتنظیمی.
دارودرمانی:
داروها به‌طور خاص برای درمان اختلال شخصیت تأیید نشده‌اند، اما ممکن است برای مدیریت علائم همراه مانند اضطراب، افسردگی یا تکانشگری تجویز شوند.
گروه‌درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی:
این روش‌ها می‌توانند به افراد کمک کنند مهارت‌های بین‌فردی را بهبود بخشند.
پیش‌آگهی و چالش‌های درمان:
افراد مبتلا به اختلال‌های شخصیت اغلب در پذیرش مشکلات خود مقاومت می‌کنند و به همین دلیل درمان آن‌ها دشوار است. بااین‌حال، با درمان مناسب و پایبندی به فرآیند درمان، بسیاری از افراد می‌توانند عملکرد خود را بهبود بخشند و روابط سالم‌تری ایجاد کنند.

نتیجه‌گیری:
اختلال‌های شخصیت مجموعه‌ای پیچیده از الگوهای ناسازگار در شناخت، هیجان و رفتار هستند که می‌توانند زندگی فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند. شناخت این اختلال‌ها و ارائه درمان‌های متناسب، نقشی حیاتی در بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد. درمان‌های روان‌درمانی، همراه با حمایت‌های دارویی و اجتماعی، بهترین مسیر برای کمک به افراد مبتلا هستند.


#روانشناسی #خودشیفته #اختلال #اختلال_شخصیت_خودشیفته